یکی از روش‌های درمانی برای بیماری سرطان گردن رحم که در عصر حاضر بسیار شیوع پیدا کرده است، اعمال جراحی می‌باشند که انواع مختلفی نیز دارند. این اعمال جراحی می‌توانند در صورت تشخیص به‌موقع باعث بهبودی کامل بیمار طی دوره درمانی شوند. این در حالی است که عدم مراجعه به‌موقع و درمان این بیماری می‌تواند عواقب و عوارض جبران‌ناپذیری برای شخص داشته باشد. در این مقاله قصد داریم تا شما را با انواع روش‌های درمانی مبتنی بر عمل جراحی سرطان دهانه رحم و همچنین خطرات احتمالی و مراقبت‌های بعد لازم جراحی دهانه رحم از زبان دکتر زنان متخصص سرطان رحم، بیشتر آشنا کنیم.
فهرست مطالب
- آشنایی با سرطان گردنه رحم و علائم آن
- بررسی قابلیت درمان سرطان گردن رحم
- معرفی انواع روش‌های مبتنی بر عمل جراحی سرطان دهانه رحم
- ضرورت انجام جراحی سرطان دهانه رحم
- شایع‌ترین عوارض احتمالی عمل جراحی سرطان دهانه رحم
- آزمایش‌ها و معاینات بالینی سرطان گردن رحم
- عوامل اثرگذار بر هزینه عمل جراحی سرطان دهانه رحم
- نکات و مراقبت‌های بعد از جراحی دهانه رحم
- سخن پایانی
آشنایی با سرطان گردنه رحم و علائم آن
سرطان گردنة رحم یکی از نارسایی‌های نگران‌کننده در زنان بالای چهل سال به‌ویژه بعد از دوره یائسگی محسوب می‌شود. این بیماری در اثر رشد غیرطبیعی سلول‌های دیواره رحم ایجاد شده و اولین علائم آن با خونریزی واژینال آغاز می‌شود.
طی آخرین تحقیقات انجام‌گرفته، بروز علائم سرطان رحم رابطه مستقیمی با وجود سابقه دیابت و بیماری‌های ارثی در افراد دارد. ازاین‌رو این افراد باید بیشتر از سایرین در تست‌های غربالگری سالیانه شرکت داشته باشند.
ترشحات آبکی و خونی واژن در کنار درد لگن از علائم دیگر ابتلا به این سرطان هستند که فرد با مشاهده آن‌ها در مراحل ابتدایی، می‌تواند متوجه این نارسایی دستگاه تناسلی شود.
ابتلا به سرطان گردنة رحم با وضعیت سیستم ایمنی بدن رابطه زیادی دارد پس افرادی که فعالیت ورزشی مشخصی ندارند و به تغذیه سالم اهمیتی نمی‌دهند ، بیشتر در معرض خطر ابتلا به این سرطان قرار خواهند داشت. در ادامه به علائم متداول این بیماری به‌صورت مختصر اشاره‌ای خواهیم داشت.
- ♦ خستگی مفرط در طول روز
- ♦ درد غیرعادی در ناحیه لگن
- ♦ خونریزی غیرعادی از واژن
- ♦ کاهش وزن شدید و ناگهانی
- ♦ احساس درد در ناحیه زیر شکم
- ♦ کم‌خونی
- ♦ ترشحات آبکی بیش از حد و یا ترشحات خونی از واژن
- ♦ خونریزی و احساس درد پس از برقراری رابطه جنسی
- ♦ اختلال در دفع ادرار (عدم کنترل، خصوصاً بی‌اختیاری)
هرکدام از این علائم علاوه بر اینکه ممکن است حاکی از رشد و تکثیر سلول‌های سرطانی دیواره رحم باشند، احتمال اینکه منشأ متفاوتی هم داشته باشند، وجود دارد.
پس با مشاهده آن‌ها هرگز کنترل خود را از دست ندهید و تغییراتی که در بدنتان رخ‌داده را در اولین فرصت با پزشک متخصص زنان در میان بگذارید.
به طور مثال خونریزی واژن بعد از یائسگی به‌هیچ‌وجه طبیعی نیست، به‌ویژه که بیمار دوره یائسگی خود را هم پشت سر گذاشته باشد.
بااین‌وجود این اتفاق ممکن است ناشی از التهاب لگن، کیست تخمدان و تداخل برخی داروها نیز به وجود آمده باشد و پزشک به همین دلیل در این موارد سراغ آزمایش سونوگرافی برای بررسی ضخامت لایه داخلی رحم می‌رود.
بررسی قابلیت درمان سرطان گردن رحم
سرطان رحم به‌عنوان یکی از بیماری‌های نام‌آشنا در خانم‌های بالای چهل سال محسوب می‌شود و خوشبختانه این روزها اطلاعات کافی در خصوص غربالگری و درمان این بیماری در میان مردم وجود دارد. حذف کامل و بهبودی سلول‌های سرطان، بعد از ابتلا به این سرطان گردنة رحم به میزان پیشرفت و عود سرطان بستگی دارد و در حالت کلی باتوجه‌به روش‌های درمانی موجود، شانس بالایی برای بهبودی بیماران وجود خواهد داشت.
به طور مثال، در مراحل اولیه این عارضه، سلول‌های سرطانی تنها در محدوده کوچکی از بافت اطراف رحم مشاهده می‌شوند و پزشکان برای برداشتن آن‌ها با جراحی شانس بالایی خواهند داشت. اما رفته‌رفته با رشد سلولها در بافت اطراف رحم، لگن و غدد لنفاوی، درمان بیماری وارد فاز جدیدی می‌شود.
به‌طوری‌که امکان دارد علائمی مانند عدم کنترل ادرار هم در بیمار مشاهده شود که ناشی از نفوذ سلول‌های سرطانی به مثانه و ناحیه رکتوم بیمار است. در این حالت می‌توان با انجام اعمال جراحی، سرطان را تا حدودی درمان کرد اما بعد از دوره نقاهت برای فرد عوارض نسبتاً زیادی باقی خواهد ماند.
در حال حاضر رایج‌ترین متد استفاده شده برای عمل جراحی سرطان دهانه رحم، برداشتن رحم و گردنة رحم است که در صورت انتخاب این روش شانس باروری زنان با کاهش قابل‌توجهی مواجه خواهد شد. به همین جهت هم افرادی که هنوز به دوره میان‌سالی خود نزدیک نشده‌اند، معمولاً ترجیح می‌دهند تا سراغ دیگر روش روش‌های جراحی دهانه رحم بروند.
معرفی انواع روش‌های مبتنی بر عمل جراحی سرطان دهانه رحم
بدیهی است که عمل جراحی یکی از آخرین اقدامات درمانی، برای رفع سرطان گردنة رحم میباشد. در واقع جراحی برای سرطان گردنة رحم زمانی در دستور کار پزشک قرار می‌گیرد که نتیجه قابل‌قبولی از درمان‌های غیرتهاجمی برای درمان سرطان مانند استفاده از امواج فراصوت، پرتودرمانی و یا سرمادرمانی، حاصل نشده باشد و علائم پیشرفت سرطان مشهود باشد.
-
♦ جراحی برداشت یا بیوپسی مخروطی:
- در این روش که به آن جراحی کونیزاسیون نیز گفته می شود، پزشک قصد دارد تا به‌منظور تشخیص یا درمان بیماری، قسمتی از بافت مخروطی روی گردنة رحم را جدا نماید. این کار به چند روش امکان‌‌پذیر است که این موارد عبارت‌اند از پرتو لیزر، برش الکتروسرجیکال حلقه‌ای و کونیزاسیون چاقوی سرد.
-
♦ جراحی کونیزاسیون با کمک چاقوی سرد:
- در این روش با ایجاد بی‌حسی موضعی و با استفاده از چاقوی جراحی، بافت غیرطبیعی و سرطانی رحم برداشته می‌شود. کونیزاسیون بیشتر زمانی کاربرد دارد که بافت سرطانی محدود به نقطه مشخص بوده و تکثیر نشده است. البته این عمل صرفاً جنبه درمانی ندارد و برخی مواقع ممکن است برای نمونه‌برداری از آن استفاده شود تا پاتولوژیست با بررسی آن تشخیص دهد پیشروی سرطان در چه مرحله‌ای قرار دارد.
-
♦ روش جراحی برش الکتروسرجیکال حلقه‌ای:
- روش برش الکتروسرجیکال حلقه‌ای یک جراحی ساده و سرپایی حساب شده که در آن با استفاده از یک سیم نازک و حلقوی شکل برای انتقال جریان الکتریکی و برداشتن لایه‌نازکی از گردنة رحم یا سرویکس کمک گرفته می‌شود. به این صورت جریان الکتریکی به بافت دیواره رحمی نفوذ کرده و سلول‌های سرطانی این محدوده را از بین می‌برد.
- ♦ جراحی با لیزر: جراحی به کمک لیزر یکی از روش‌های درمانی جدید برای کاهش عوارض عمل جراحی سرطان دهانه رحم است که طی این روش پزشک برای جداسازی، کوچک‌کردن و تخریب سلول‌های سرطانی از پرتو‌های لیزر کمک می‌گیرد. این جراحی بیشتر برای حذف لایه‌های نازک بافت سرطانی کاربرد داشته و خوشبختانه بیمار طی انجام این عمل دچار خونریزی نمی‌شود. به‌علاوه این روش جراحی تقریباً هیچ عارضه‌ای ندارد و چند روز بعد از اتمام درمان تمامی عوارض لیزر ناشی از زخم گردنة رحم مانند کرامپ برطرف می‌شود.
-
♦ جراحی به روش هیسترکتومی:
- در روش جراحی هیسترکتومی پزشک بخش مشخص یا حتی همه بافت گردنة رحم را بسته به‌شدت بیماری تخلیه می‌کند. در این روش علاوه بر خودم رحم، امکان دارد که پزشک برای جلوگیری‌کردن از رشد سلول‌های سرطانی و پیشروی آن‌ها به سایر نقاط بدن، برداشت تخمدان‌ها و غدد لنفاوی را نیز در دستور کار قرار دهد. روش هیسترکتومی فقط برای درمان‌کردن سرطان گردنه رحم کاربرد نداشته و با تشخیص پزشک برای رفع درد و التهاب لگن یا دوره‌های سنگین قاعدگی هم استفاده از هیسترکتومی اثربخش است. در ادامه به معرفی انواع این روش درمانی می‌پردازیم.
-
♦ هیسترکتومی کامل (توتال):
- در این روش جراحی پزشک باتوجه‌به نتایج آزمایش و معاینات بالینی که انجام‌گرفته، ترجیح می‌دهد با زدن برشی روی شکم همه بافت رحم بیمار را از آن جدا کند. استفاده از این روش برای خانم‌هایی که دوران یائسگی خود را پشت سر گذاشته‌اند و احتمال پیشروی و تهاجمی بودن سرطان در آن‌ها بیشتر وجود دارد، بیشتر به چشم می‌خورد. به‌ویژه که این افراد تصمیمی برای بچه‌داری در آینده نخواهند داشت. برداشتن تخمدان‌ها علاوه بر رحم، در هیسترکتومی توتال یا کامل تابع شرایط بیماری و تشخیص نهایی پزشک متخصص خواهد بود.
-
♦ هیسترکتومی گسترده (رادیکال):
- هیسترکتومی رادیکال بر خلاف توتال برای جداسازی بخشی از دیواره واژن و بافت اطراف واژن کاربرد دارد. در این روش باتوجه‌به محدوده مورد درمان، نیازی به خارج‌کردن لوله‌های فالوپ رحم و تخمدان‌ها وجود ندارد. پزشک برای جراحی هیسترکتومی رادیکال بعد از برش دیواره شکم، و بررسی این محدوده از نظر وجود بدخیمی‌‌های تخم‌دانی، اقدام به بررسی حفره شکم از نظر متاستاز احتمالی کرده و در صورت نیاز اقدام به برداشتن تخمدان‌ها و لوله‌های رحمی می‌نماید و یا در صورت صلاح‌دیدن آن‌ها را نیز حفظ می‌کند. در عمل جراحی سرطان دهانه رحم با روش هیسترکتومی گسترده، معمولاً در شرایطی که تخمدان‌ها حفظ می‌شوند، برای کاهش بروز آسیب‌های بدخیم لوله‌های رحمی باید برداشته شوند.
-
♦ هیسترکتومی با روش لاپاراسکوپی:
- در این روش جراحی، عمل هیسترکتومی و برداشت رحم به کمک روش لاپاراسکوپی انجام می‌شود. به این صورت که با ایجاد برش‌های بسیار کوچکی در سطح شکم ابزار برش و تصویربرداری (لاپاراسکوپ) وارد شکم شده و رحم را با کمترین تهاجم ممکن جدا می‌کنند. در جراحی هیسترکتومی با روش لاپاراسکوپی، دوربین و چراغ روی دوربین به همراه ابزار جراحی از طریق برش‌های کوچکی که بر روی شکم زده شده وارد می‌شوند، جراح رحم را برش زده و به بخش‌های کوچک تقسیم و از همان برش سطحی خارج و تخلیه می‌کند. در این روش به دلیل واردشدن آسیب بسیار کمتر به ارگان‌های مجاور رحم، دوران نقاهت بسیار کوتاه‌تر بوده و شخص سریع‌تر به فعالیت‌های عادی خود باز می‌گردد. این روش دارای دوره نقاهت مطلوب‌تری نسبت به سایر روش‌ها میباشد.
-
♦ تخلیه ناحیه لگنی:
- این روش جراحی نادر برای موارد حاد و بسیار پیشرفته و خطرناک استفاده می‌شود. در مواردی که تومور جای خود را در واژن پیدا کرده و سلول‌های سرطانی به‌خوبی گسترش یافته‌اند، به‌نحوی‌که دیگر به درمان‌هایی مانند شیمی‌درمانی واکنشی نشان نمی‌دهند، چاره‌ای جز تخلیه ناحیه لگنی نیست. در این روش جراحی پزشک با تخلیه رحم، گردنة رحم ، بخشی از روده بزرگ (رکتوم)، مثانه ، واژن، تخمدان‌ها و غدد لنفاوی مجاور، سرطان را مهار می‌کند و سپس برای هدایت جریان ادرار و مدفوع بیمار، ساخت واژن و بخش از لگن به‌صورت مصنوعی توسط جراح پلاستیک انجام خواهد شد.
ضرورت انجام جراحی سرطان دهانه رحم
استفاده از روش‌های جراحی بالا برای درمان نارسایی سرطان گردنة رحم ، زمانی ضروری خواهد بود که با حاد شدن وضعیت بیمار شاهد ضعف عملکرد اندام‌ها، بافت و رباط‌های لگن باشیم که می‌تواند موجب بی‌اختیاری ادرار شود.
طی این وضعیت سلول‌های سرطانی کم‌کم به لگن، تخمدان‌ها و روده‌ها گسترش پیدا کرده و موجب دردهای شدید لگنی و خون‌ریزی‌های نامنظم به‌ویژه چند روز پیش از آغاز دوران قاعدگی می‌شوند. انجام آزمایش خون برای بررسی سرایت سرطان به کبد و انجام آزمایش کولپوسکوپی برای مشاهده واژن از اقدامات متداولی است که به پزشکان در تشخیص زمان مناسب برای جراحی، کمک زیادی می‌کند.
شایع‌ترین عوارض احتمالی عمل جراحی سرطان دهانه رحم
جراحی سرطان واژن نیز همچون دیگر اعمال جراحی دارای عوارض مختص خود میباشد، در ادامه چند مورد از شایع‌ترین عوارض احتمالی را نام خواهیم برد:
- ♦ واکنش‌های آلرژیک
- ♦ چسبندگی واژن
- ♦ لخته‌های خون
- ♦ مشکل در ادرار
- ♦ اضافه‌وزن
- ♦ آسیب عصبی
- ♦ لاغری زیاد
- ♦ عفونت لگنی
- ♦ خونریزی در واژن
آزمایش‌ها و معاینات بالینی سرطان گردن رحم
اصلی‌ترین معاینات بالینی برای بررسی علائم و پیشرفت سرطان رحم، شامل معاینه لگن و پاپ اسمیر می‌شود. در موارد خاص هم ممکن است پزشک تشخیص دهد که به‌خاطر تنگی رحم یا ناکافی بودن بافت سلولها برای نمونه‌برداری، بهتر است از هیستروسکوپی و باز کردن گردنة رحم برای بررسی سلامتی بیماران استفاده شود.
تجربه ثابت کرده سلول‌های بدخیم رحم بعد از ایجاد در بافت آندومتر، به‌سرعت تکثیر می‌شوند. به همین دلیل چنانچه ضخامت آندومتر در یک زن یائسه با تصویربرداری و سونوگرافی کمتر از چهار میلی‌متر به نظر برسد، احتمال ابتلای او به سرطان گردنة رحم ناچیز خواهد بود.
به‌صورت کلی با افزایش آگاهی در مورد خطرات و ریسک‌های سرطان گردنة رحم می‌توان از ابتلا به این بیماری پیشگیری کرد و یا در صورت ابتلا درمان‌های موفقی را برای مهار سلول‌های سرطانی انتخاب کرد. همان‌طور که پیش‌تر اشاره کردیم، عمل جراحی سرطان دهانه رحم آخرین گزینه‌ای است که پزشکان پس از درمان‌های دیگر اتخاذ می‌کنند اما اولین قدم ممکن در این مسیر، تشخیص قطعی بیماری است.
برای تشخیص دقیق و سریع این بیماری از آزمایش‌های ذیل کمک گرفته می‌شود:
- ♦ آزمایش اچ.پی.وی (پاپیلومای انسانی)
- ♦ آزمایش کولپوسکوپی
- ♦ آزمایش سونوگرافی
- ♦ آزمایش پاپ اسمیر
البته لازم به ذکر است که آزمایش‌های فوق به‌تنهایی کافی نبوده و معمولاً پزشکان از ترکیب آن‌ها و مقایسه جواب‌ها و نتایج هرکدام، تشخیص قطعی و نهایی خود را بیان می‌کنند.
عوامل اثرگذار بر هزینه عمل جراحی سرطان دهانه رحم
هزینه‌های ریزودرشت این جراحی شامل دستمزد پزشکان معالج و جراح، داروهای مصرفی و آزمایش‌ها لازم می‌شود. دستمزد پزشک رابطه مستقیمی باسابقه او دارد، هزینه داروهای مصرفی نیز به‌شدت پیشروی بیماری و طول درمان موردنیاز بستگی خواهد داشت. در صورت شیمی‌درمانی هزینه تهیه داروها، افزایش قابل‌توجهی خواهد داشت. در حال حاضر عمل جراحی سرطان دهانه رحم به روش هیسترکتومی کامل (روش توتال) به‌عنوان یکی از پرهزینه‌ترین روش درمانی سرطان رحم شناخته می‌شود.
نکات و مراقبت‌های بعد از جراحی دهانه رحم
بعد از انجام جراحی، بیمار هر یک یا دو ماه یک‌بار معاینه می‌شود تا مشخص شود سرطان برگشت‌پذیر خواهد بود یا خیر. در این مواقع عموماً پزشک از بیمار علائم و دردهایی که احیاناً حس کرده را جویا می‌شود تا بررسی کند که نیازی به مصرف داروهای ضدالتهاب و ضدتشنج وجود دارد یا خیر.
پس از جراحی از تست‌هایی مانند آزمایش خون و تصویربرداری اشعه ایکس یا سی‌تی‌اسکن برای بررسی شرایط بیمار و رسد تغییرات حاصل از جراحی استفاده می‌شود. لازم است که بیمار پس از انجام جراحی حتماً با پزشک خود در ارتباط باشد و اگر علائمی همچون ترشح یا خونریزی غیرطبیعی از واژن، درد شکمی شدید یا سرفه طولانی را مشاهده کرد فوراً وی را در جریان بگذارد.
مشکل رسیدن به ارگاسم بعد از جراحی دهانه رحم
یکی از موضوعات مورد سؤال در خصوص انجام جراحی دهانه رحم، امکان بارداری مجدد و ارگاسم پس از آن میباشد. در ارتباط با این پرسش پرتکرار لازم است ذکر کنیم که با برداشتن رحم اختلالی در ارگاسم بیمار پس از رابطه جنسی به وجود نمی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌آید.
چرا که احساس ارگاسم به عصب‌های موجود در گردنة رحم مربوط می‌شود و این عصب‌ها طی جراحی برداشته نمی‌شوند و آسیبی به آن‌ها وارد نمی‌شود.
اما در خصوص بارداری بعد از جراحی دهانه رحم باید اشاره کنیم که این موضوع به رشد و پیشروی سرطان در دستگاه تناسلی خانم‌ها و نوع درمان انجام شده بستگی دارد. درصورتی‌که بیماری در مراحل اولیه تشخیص داده شود، نیازی به برداشتن کل رحم و تخمدان‌ها نیست.
به همین جهت خانم‌ها بسته به سنی که دارند، بعد از درمان خود می‌توانند با خیال راحت مجدداً برای بارداری و ایجاد روابط زناشویی اقدام کنند.
سخن پایانی
سرطان گردنة رحم ، با تغییر وضعیت ظاهری واژن، ایجاد درد مداوم و در نهایت تحت‌تأثیر قراردادن کنترل بیمار بر ادرار خود، به‌عنوان یکی از عارضه‌های ناخوشایند دستگاه تناسلی خانم‌ها محسوب می‌شود. درمان این بیماری در درجه اول با دارودرمانی و پرتودرمانی شروع شده و در صورت عدم حصول نتایج لازم و رشد سلولها و تشدید علائم، پزشک ناچار به انجام عمل جراحی سرطان دهانه رحم خواهد شد. در این مقاله به نحوه جراحی دهانه رحم و مراقبت‌های بعد از عمل اشاره مختصری شد. لازم است تأکید کنیم که هرچه این بیماری سریع‌تر شناسایی شده و به‌درستی تشخیص داده شود، درمان آن ساده‌تر و کم‌هزینه‌تر خواهد بود. مراجعه به‌موقع نزد پزشک متخصص و مشورت با آن مهم‌ترین اقدامی است که بیماران مبتلا به سرطان گردنة رحم و یا افراد مشکوک به ابتلای به آن، باید انجام دهند.
