چرا طول دهانه رحم در بارداری مهم است: بزرگترین تهدید حاملگی

آیا می‌دانید که طول دهانه رحم شما در بارداری، در نهایت سرنوشت بارداری‌تان را تعیین می‌کند؟ کوتاه شدن دهانه رحم در بارداری، خطر زایمان زودرس را به شدت افزایش می‌دهد. این یعنی نوزاد شما قبل از اینکه ریه‌هایش به طور کامل رشد کرده باشد، به دنیا می‌آید و با مشکلات وخیمی روبرو می‌شود.

از طرفی کوتاه شدن دهانه رحم گاهی نشانه‌ای از مشکلات جدی‌تر مانند عفونت یا حتی سرطان دهانه رحم نیز است، که اگر زود تشخیص داده نشوند، عواقب جبران‌ناپذیری برای مادر و جنین خواهند داشت.

با انجام یک سونوگرافی ساده، از سلامت دهانه رحم خود اطمینان حاصل کنید. در ادامه این مقاله، به بررسی دقیق‌تر اندازه طول دهانه رحم، دلایل کوتاه شدن آن و علائم همراه آن خواهیم پرداخت. همچنین به شما خواهیم گفت که چه زمانی باید به دکتر زنان متخصص سرطان رحم مراجعه کنید. اگر می‌خواهید یک بارداری سالم داشته باشید، با ما همراه باشید.

بررسی دهانه رحم با اولتراسوند + بهترین زمان سونوگرافی

طول دهانه رحم، خروجی واژن و ورودی رحم از طریق بافت استوانه شکل دهانه رحم یا سرویکس که متشکل از دو بخش اکتوسرویکس و اندوسرویکس است، به هم وصل می‌شوند. برداشتن نمونه از کانال داخلی دهانه رحم در زمان آزمایش پاپ اسمیر انجام می‌‌شود. در زمان پریودی بافت رحم مخاط تولید می‌کند و ساختار خود را تغییر می‌دهد. این عضو مانند هر عضو دیگری در بدن در خطر ابتلا به سرطان قرار دارد و علاوه ‌بر سرطان با بیماری‌‌ها و مشکلات دیگری هم روبرو می‌شود.

در زمان زایمان طبیعی، برای اینکه جنین به راحتی خارج شود، دهانه رحم به میزان زیادی منبسط می‌شود. طول طبیعی دهانه رحم در خانمی که باردار نیست سی میلی‌متر است و در طول قاعدگی برای عبور راحت‌تر خون قاعدگی اندکی باز می‌شود. در حالی‌که با نزدیک شدن به زمان وضع حمل، از طول دهانه رحم کاسته می‌شود، در نتیجه بررسی منظم طول طبیعی و نرمال دهانه رحم در هفته اول بارداری و سایر دوره‌ها تا نه ماهگی ضروری است و باید به باز شدن دهانه رحم، در هفته 31 بارداری و باز شدن دهانه رحم در هفته 39 بارداری و سایر هفته‌های بارداری، توجه ویژه‌ای داشت.

اختلالات دهانه رحم در زمان بارداری و غیر بارداری

دهانه رحم در معرض ابتلا به بیماری‌ها و اختلالات گوناگونی قرار دارد. به هر حال امکان دارد این عضو به سرطان دهانه رحم دچار شود. مشکل دیگر ناتوانی یا نارسایی دهانه رحم است که منجر به باز شدن دهانه رحم خارج از زمان استاندارد در دوران بارداری می‌شود و شاید زایمان زودرس اتفاق ‌افتد. اقداماتی مانند کورتاژ به زخم دهانه رحم منجر می‌شود و در دوران بارداری باعث زایمان زودهنگام می‌شود. بر اثر وجود برخی عفونت‌های ناشی از رابطه جنسی مثل سوزاک، کلامیدیا و تبخال احتمال دارد بیماری سرویسیت یا التهاب دهانه رحم بروز کند. رشد سلول‌های غیرطبیعی دهانه رحم امکان دارد منجر به ابتلا به سرطان دهانه رحم منجر گردد که با تست پاپ اسمیر به موقع قابل تشخیص است.

در قسمتی از دهانه رحم که به واژن متصل می‌شود، توده‌های کوچکی به اسم پولیپ‌های دهانه رحم ایجاد می‌شوند که هیچ دردی ندارند، اما گاهی، به خونریزی واژن منجر می‌شوند. چنانچه عفونت دهانه رحم (سرویسیت)، درلوله‌های فالوپ و رحم پیشرفت کند، منجر به بیماری التهاب لگن می‌شود. عوارض ناشی از این بیماری، آسیب دیدن اندام‌های تناسلی زن و دشواری در بارداری خواهد بود. وجود ویروس اچ ‌پی ‌وی یا ویروس پاپیلومای انسانی که انواع مختلفی دارد، در بدن امکان دارد که سلول‌های سرطانی ایجاد کند.

علت کوتاه شدن و بررسی طول دهانه رحم در زمان بارداری + جدول

منظور از طول سرویکس، طول انتهای پایین رحم است؛ که بین سی و پنج تا چهل میلی‌متر طول دارد. البته طول دهانه رحم در زمان بارداری باید به بیش از سی میلی‌متر برسد، اما گاهی در دوران بارداری طول گردن رحم زودتر از موعد، کوتاه می‌شود و موجب زایمان خارج از زمان تعیین شده و از دست رفتن جنین می‌شود. چنان که زایمان بین هفته بیست تا سی و ششم بارداری اتفاق بی‌افتد، به آن زایمان زودرس می‌گویند. دهانه رحم پیش از بارداری بسته، بلند و محکم است، در حالی که در دوران بارداری به مرور با رشد جنین این ناحیه انعطاف‌پذیرتر می‌شود.

در تایم زایمان، طول دهانه رحم کاهش می‌یابد، تا در انتها باز شده و جنین متولد می‌شود. اگر در هفته سی و هفتم بارداری، دهانه رحم باز شود، احتمال دارد کودک زودتر از زمان مشخص شده متولد شود. اگر پزشک در طول معاینات مادر، علائمی مثل انقباض مکرر و منظم رحم، کمر درد متوالی، تغییر در میزان فشار لگن و تغییر در نوع ترشحات واژن، که نشان دهنده‌ی زایمان زودرس هستند مشاهده کند، سونوگرافی با هدف بررسی و اندازه‌گیری طول دهانه رحم انجام می‌شود و برای بررسی باز یا بسته بدون گردن رحم در بارداری، لگن بیمار بررسی می‌شود.

از آنجایی که در سونوگرافی شکمی و واژینال، طول متفاوتی از دهانه رحم را نشان می‌دهند، پزشک تصمیم می‌گیرد برای بررسی با دقت بالاتر برای بیمار سونو واژینال انجام دهد. اگر سونوگرافی طول دهانه رحم، در بارداری را پایین‌تر از بیست و نه میلی‌متر و بالاتر از بیست و پنج میلی‌متر نشان دهد، احتمالا پزشک برای بیمار انجام سونوگرافی منظم تجویز می‌کند، تا نظارت دقیق و منظم‌تر، روی وضعیت بیمار داشته باشد. اگر گردن رحم قبل از رسیدن به  هفته بیست و چهارم کمتر از بیست و پنج میلی‌متر باشد و مادر بارداری چندقلویی تجربه می‌کند، پزشک برای تقویت دهانه رحم از بخیه زدن استفاده می‌کند. اگر زایمان دوم و سوم مادر باشد و سابقه زایمان زودرس داشته باشد، پزشک برای کاهش خطر زایمان زودرس، روش تزریق پروژسترون را در نظر می‌گیرد.

علائم و نشانه‌های نارسایی دهانه رحم در زمان بارداری

در طول دوره بارداری، برای اینکه از خروج جنین از رحم جلوگیری شود، دهانه آن بسته است و در زمان زایمان باز می‌شود تا جنین، به راحتی عبور کرده و پا به دنیای جدید بگذارد. اگر دهانه رحم در دوران بارداری، توانایی لازم برای حفظ جنین را نداشته باشد و زودتر از زمان استاندارد باز شود، به این حالت، رحم ناتوان یا نارسایی دهانه رحم می‌گویند. یکی از مشکلات رایجی که زنان در دوران بارداری با آن مواجه می‌شوند، همین نارسایی گردن رحم است؛ با این حال در هفته‌های اول بارداری، با وجود ابتلا به نارسایی دهانه رحم شاید هیچ علامت و نشانه‌ای نداشته باشد.

برخی زنان در هفته چهارده تا بیست بارداری، شاید در طول چند روز یا چند هفته لکه بینی داشته و ناراحتی خفیفی احساس کنند. در نتیجه، انجام سونوگرافی منظم در تمام ماه‌های بارداری ضروری است. برخی علائم و نشانه‌ها مثل کمر دردهای نامنظم، گرفتگی شکم، احساس فشار در لگن و خونریزی واژن، شاید چراغ خطری به نشانه ابتلا به نارسایی گردن رحم باشد که باید مورد توجه قرار گیرد، در غیر این‌صورت سقط جنین و زایمان زود هنگام به دنبال دارد. 

دلایل بروز نارسایی سرویکس

اگرچه هنوز دلیل روشن و واضحی برای نارسایی دهانه رحم در زمان بارداری اعلام نشده، اما متخصصان بر این باورند که اغلب زنان باردار به چند دلیل بیشتر در معرض نارسایی سرویکس قرار دارند. در برخی شرایط وقتی نتیجه آزمایش پاپ اسمیر نرمال نیست، پزشک جراحی را برای بیمار تجویز می‌کند که در تایم بارداری برای بیمار نارسایی دهانه رحم به دنبال  خواهد داشت. همچنین انجام کورتاژ هم شاید در آینده احتمال نارسایی گردن رحم را بالا ببرد. احتمال اینکه دلیل نارسایی، پارگی دهانه رحم در حین زایمان طبیعی قبلی بوده باشد بسیار نادر است.

اصل و تبار احتمال دارد در نارسایی گردن رحم تاثیر داشته باشد. برای نمونه زنان سیاه‌پوست در مقایسه با سایر نژادها، بیشتر به نارسایی دهانه رحم مبتلا می‌شوند. پروتئین تشکیل دهنده بافت‌های هم‌بند بدن (کلاژن) هم گاهی تحت تاثیر اختلالات رحمی و مشکلات ژنتیکی قرار می‌گیرد و نتیجه آن نارسایی دهانه رحم است. استفاده از شکل مصنوعی هورمون استروژن در بافت دهانه رحم، در آینده مشکلاتی مثل نارسایی دهانه رحم بوجود می‌یاورد. برخی پزشکان نیز بر این باورند که داشتن رابطه جنسی مکرر، قادر است طول دهانه رحم را کاهش داده و موجب ناتوانی رحم برای حمل جنین شود. درحالی که بسیاری از پزشکان این نظریه را رد کرده‌اند.

آیا نارسایی دهانه رحم در زمان بارداری قابل پیش‌بینی است؟

بطور قطعی امکان پیشگیری از تغییر طول دهانه رحم در زمان بارداری وجود ندارد؛ زیرا عوامل متعددی هستند که منجر به بروز این اختلال می‌شوند. بهتر است با این حال با انجام برخی کارها، یک بارداری سالم برای خود بسازید. توجه داشته باشید، اگر در دوران بارداری قبلی مشکل ناتوانی دهانه رحم داشتید، برای بارداری‌های بعدی هم در معرض خطر نارسایی دهانه رحم در دوران بارداری و سقط جنین قرار خواهید گرفت. در نتیجه مشورت با پزشک پیش از بارداری مجدد ضروری است.

مراقبت‌های منظم در دوران بارداری

اگر معاینات پزشکی در دوران بارداری را جدی بگیرید و مرتب سونوگرافی‌هایی که پزشک تجویز می‌کند را انجام دهید، بدون شک، سلامت خود و کودکتان را حفظ می‌کنید. چرا که پزشک مرتب علائم، نشانه‌ها و تغییرات بدن شما را بررسی و ثبت می‌کند و با مشاهده‌ی کوچکترین ناهنجاری در مناسب‌ترین زمان، اقدامات لازم را انجام می‌دهد.

داشتن برنامه غذایی سالم و کنترل وزن

داشتن یک رژیم غذایی ارگانیک همراه با مصرف منظم کلسیم، آهن، اسید فولیک و دیگر مواد مغذی در دوران بارداری، ضروری است. از سوی دیگر استفاده روزانه از مولتی ویتامین، به‌ویژه اگر از چند ماه قبل بارداری شروع شود، به خوبی، هر شکاف غذایی را پر می‌کند. به علاوه ضروری است در دوران بارداری مراقب وزن خود باشید و در حد طبیعی وزن اضافه کنید. برای زنانی که پیش از بارداری وزن مناسبی داشتند، افزایش وزنی بین یازده تا شانزده کیلوگرم مناسب است.

اجتناب از الکل و سیگار

چنانچه قبل از بارداری به کشیدن سیگار و قلیون و خوردن مشروبات الکلی علاقه داشتید، ضروری است که در این دوران اگر به سلامت خود و کودک دلبندتان اهمیت می‌دهید، از مصرف همه‌ی این‌ها اجتناب کرده و خودسرانه هیچ دارو مکملی را مصرف نکنید. 

تشخیص دقیق تغییرات طول دهانه رحم (در هفته 31 و 39 بارداری)

بررسی طول طبیعی دهانه رحم در بارداری به‌ویژه در هفته‌های دوازده، هجده و سی و دو، از اهمیت زیادی برخوردار است و پزشک به‌طور متوالی، برای بیمار سونوگرافی انجام می‌دهد. همچنین در نتیجه پزشک مرتب طول دهانه رحم را به‌بوسیله سونوگرافی بررسی می‌کند. چنانچه قبل از هفته بیست و چهارم بارداری بدون خونریزی واژن، پارگی کیسه آمنیوتیک و انقباض‌های دردناک علائم گشاد شدن و افتادگی دهانه رحم داشته باشید، احتمالا پزشک آزمایش‌های زیر را برای شما تجویز می‌کند. اگر به‌طور ناگهانی، مادر دچار کاهش طول دهانه رحم شود، باید پزشک برای او استراحت تجویز کند و راهکارهای بالا بردن طول گردن رحم را اجرا کند.

انجام سونوگرافی ترانس واژینال

پزشک برای بررسی کامل رحم طول دهانه رحم در زمان بارداری و اطمینان از خارج نشدن غشاهای گردن، برای بیمار سونوگرافی واژینال انجام می‌دهد. در طول انجام سونوگرافی واژینال تبدیل کننده باریکی مجهز به دوربین و  نور وارد واژن می‌شود و تصاویر با وضوح مناسبی روی مانیتور ایجاد می‌کند.

بررسی لگن توسط پزشک

بررسی لگن نیز با هدف ارزیابی کیسه آب جنین انجام می‌شود تا پزشک از عدم بیرون زدگی دهانه رحم اطمینان حاصل کند. نارسایی رحم در بارداری زمانی مشخص میشود که غشای جنین در واژن یا کانال سرویکس دیده شود. در طول انجام این معاینات، پزشک انقباضات رحم را هم  مورد بررسی قرار میدهد.

انجام تست‌های آزمایشگاهی

زمانی که غشای جنین در کانال گردن رحم مشاهده می‌شود و در سونوگرافی نشانه‌های التهاب وجود دارد اما نشانه‌ای از عفونت دیده نمی‌شود، پزشک از مایع آمنیوتیک نمونه‌برداری کرده و برای اطمینان از بودن یا نبودن عفونت کیسه و مایع آمنیوتیک، نمونه را به آزمایشگاه می‌دهد. در حال حاضر هیچ آزمایش یا راه‌کاری وجود ندارد که پزشک بتواند بطور قطعی، قبل از باردار شدن نارسایی دهانه رحم را تشخیص دهد. انجام سونوگرافی و ام‌ آر آی، راهی کمکی برای تشخیص مشکلاتی است که به نارسایی منجر می‌شوند.

آیا نارسایی دهانه رحم در زمان بارداری درمان دارد؟

در صورت تشخیص کاهش ناگهانی طول دهانه رحم در زمان بارداری، بیمار باید استراحت کند و پزشک راهکارهای افزایش طول گردن رحم تجویز کند. اگرچه استراحت تاثیر بسزایی در زیاد کردن طول دهانه رحم دارد، اما در همه شرایط این راه حل کافی نیست و نیاز به راهکارهای کمکی دارد، که برخی از کاربردی‌ترین این راه‌ها عبارتند از:

استفاده از مکمل پروژسترون

اگر بیمار در زایمان‌های قبلی تجربه زایمان زودرس داشته باشد، شاید در سه ماه دوم و سوم بارداری، پزشک برای بیمار شکل دارویی هورمون پروژسترون به نام هیدروکسی پروژسترون کاپروات (ماکنا) را به صورت هفتگی برای بیمار تزریق کند.

تکرار منظم سونوگرافی‌

چنانچه قبلا زایمان زودرس انجام داده‌اید، یا سوابق پزشکی شما نتایجی نشان می‌دهد که احتمال نارسایی دهانه رحم در شما بالاست، احتمال دارد پزشک از هفته شانزدهم تا هفته بیست و چهارم بارداری برای هر دو هفته یکبار برای شما انجام سونوگرافی تجویز کند تا با دقت بالایی طول دهانه رحم را تحت کنترل داشته باشد. در این مدت اگر دهانه رحم در حال باز شدن باشد یا از حد نرمال کوتاه‌تر باشد، پزشک برای شما جراحی سرکلاژ دهانه رحم پیشنهاد می‌کند.

انجام جراحی سرکلاژ دهانه رحم

اگر کمتر از بیست و چهار هفته است که از بارداری شما می‌گذرد و نتیجه سونوگرافی، باز شدن دهانه رحم را نشان دهد، امکان دارد جراحی سرکلاژ دهانه رحم مانع زایمان زودرس شود. به کمک این عمل جراحی دهانه رحم توسط بخیه‌های محکم بسته می‌شود. سپس در ماه آخر بارداری یا در زمان زایمان بخیه‌ها برداشته می‌شوند. همچنین اگر سابقه زایمان زودرس داشتید که دلیل آن نارسایی دهانه رحم در زمان بارداری بوده، حتما پیش از اینکه دهانه رحم شروع به باز شدن کند، برای شما انجام سرکلاژ پیشگیرانه توصیه می‌کند. این روش عموما پیش از هفته چهاردهم بارداری انجام می‌شود. توجه داشته باشید که روش سرکلاژ برای زنانی که دوقلو یا چند قلو باردار هستند مناسب نیست.

انجام روش‌های کاربردی دیگر

زمانی که به دلیل شرایط خاص بیمار مانند باردار بودن دوقلو یا چندقلو، پزشک جراحی سرکلاژ دهانه رحم را از ناحیه واژن انجام نمی‌دهد، و امکان دارد به سراغ روش‌های دیگر مانند روش ترانس ابدومینال گردن رحم برود و با لاپاراسکوپی شکمی برای جلوگیری از سقط جنین اقدام کند. همچنین پزشک از “پساری” که وسیله‌ای نرم و منعطف است و درون واژن قرار می‌گیرد برای نگه داشتن اندام‌های لگنی استفاده می‌کند. این وسیله قادر است میزان فشار وارد شده بر دهانه رحم در زمان بارداری را کاهش دهد.

سخن پایانی

برای برخی بانوان دهانه رحم در بارداری امکان دارد مشکلاتی مانندی نارسایی سرویکس رخ دهد. بنابراین بررسی دهانه رحم از شروع بارداری بسیار مهم است و نقش مهمی در سلامت مادر و جنین دارد. در این مطلب تلاش کردیم تمامی نکاتی که در ارتباط با طول دهانه رحم در دوران بارداری، نارسایی دهانه رحم، درمان نارسایی رحم ارائه دهیم تا مراجعات مستمر و منظم خود به پزشک در این دوره را جدی بگیرید. از طرفی بتوانید با کنترل باز شدن دهانه رحم در هفته 31 بارداری از زایمان زودرس و سقط جنین جلوگیری کنید.

با یک آزمایش ساده و بدون درد در کلینیک ما، از سلامت دهانه رحم خود اطمینان حاصل کنید. متخصصین ما با استفاده از پیشرفته‌ترین تجهیزات، طول دهانه رحم شما را دقیقاً اندازه‌گیری کرده و در صورت لزوم، بهترین برنامه درمانی را ارائه می‌دهند. آرامش خاطر خود و فرزندتان را با ما تجربه کنید.

همین امروز با ما تماس بگیرید و با خیالی آسوده به بارداری خود ادامه دهید.