علائم هشداردهنده و روش‌های جلوگیری از سرطان دهانه رحم

جلوگیری از سرطان دهانه رحم یکی از دغدغه‌های مهم سلامت زنان است؛ چرا که این بیماری در مراحل اولیه هیچ علامتی ندارد و می‌تواند به‌صورت خاموش، پیشرفت کند. متأسفانه در بسیاری از موارد، زمانی تشخیص داده می‌شود که درمان دشوار یا حتی غیرممکن شده است. این موضوع می‌تواند ذهن هر زن آگاهی را درگیر کند: آیا ممکن است من هم در معرض این بیماری باشم؟

اما حقیقت این است که با آگاهی و رعایت چند اصل ساده، می‌توان احتمال ابتلا به سرطان دهانه رحم را به‌شدت کاهش داد.

در این مقاله، با راهنمایی‌های تخصصی از سوی دکتر زنان متخصص سرطان رحم، روش‌هایی اثبات‌شده برای پیشگیری از این بیماری خطرناک ارائه شده است. مطالعه‌ی این راهنما می‌تواند گامی مهم برای حفظ سلامتی شما و اطرافیانتان باشد.

علت سرطان رحم و اهمیت پیشگیری از سرطان دهانه رحم

هنگامی سرطان رحم بوجود می‌آید که تغییر، موتاسیون (Mutation) یا جهشی در DNA سلول‌های دهانه رحم بوجود بیاید. در سلول‌ها بخشی به اسم DNA وجود دارد که مشخص می‌کند چه فعالیت‌هایی در بدن انجام شود. سلول‌های سالم و طبیعی با سرعت معینی رشد کرده، تکثیر می‌شوند و پس از مدتی در زمان ویژه‌ای از بین می‌روند. اما سلول‌های موتاسیون‌ یا جهش‌یافته بطور غیر طبیعی و غیرقابل کنترلی رشد می‌کنند و معمولا از بین نمی‌روند. تجمع سلول‌های غیر نرمال که دارای رشد سریع هستند، سبب بوجود آمدن توده‌ای می‌شود که تومور نام دارد. سلول‌های غیر طبیعی توانایی هجوم به بافت‌های مجاور و همچنین توانایی جدایی از توده اصلی و انتقال به بخش‌های دیگر بدن را دارند.
از جمله اصلی‌ترین راه‌های انتقال این ویروس رابطه جنسی با فرد مبتلا است. مدل‌های مختلفی از این ویروس وجود دارد که تمامی آنها منجر به سرطان نخواهند شد. برخی از آنها موجب زگیل تناسلی می‌شوند و بعضی دیگر بدون علائم هستند. در صورتی که این ویروس چندین سال در بدن زنان بماند، بافت بعضی از سلول‌های گردن رحم را تغییر داده و با رشد سریع سلول‌ها در این ناحیه به سرطان تبدیل می‌شود. این سلول‌ها به شکل مهاجم تبدیل می‌شوند و توانایی انتقال به سایر اندام‌های بدن را پیدا می‌کنند. ممکن است برخی افراد مبتلا به این عفونت در صورت عدم اقدام برای درمان، به زگیل تناسلی دچار شوند که در نهایت می‌تواند یکی از عوامل بوجود آمدن سرطان دهانه رحم شود.
یکی دیگر از علت‌های بوجود آمدن این بیماری می‌تواند ایدز و استفاده از داروهای سرکوبگر ایمنی باشد. از این جهت یکی از آزمایش‌هایی که زنان باید انجام دهند پاپ اسمیر است. زیرا این آزمایش با شناسایی سلول‌های پیش سرطانی در رحم می‌تواند از ابتلا به سرطان رحم پیشگیری کند. اگر سلول‌ها سرطانی بودند، بهبود آنها را راحت‌تر می‌کند و موجب محافظت در برابر سرطان دهانه رحم می‌شود. از دلایل دیگر ابتلا به این بیماری می‌توان به سیگار کشیدن، سیستم ایمنی ناتوان بدن، قرص خوراکی ضدبارداری و شروع رابطه جنسی از سنین پایین اشاره نمود. از دیگر دلایلی که می‌تواند احتمال ابتلا به این سرطان را در زنان بالا ببرد، داشتن چند شریک جنسی است. البته این علت‌ها از اهمیت کمتری در ابتلا به این بیماری، برخوردار است. بطور معمول جهش‌های پیش سرطانی در رحم به مدت زمان بیش از 10 تا 20 سال پیشرفت می‌کند. از دیگر عواملی که می‌تواند احتمال ابتلا به سرطان دهانه رحم را در بانوان افزایش دهد، محیط و یا شیوه زندگی است.

اقدامات لازم برای محافظت در برابر سرطان دهانه رحم کدامند؟

اقدامات مختلفی وجود دارد که بانوان می‌توانند برای پیشگیری از سرطان دهانه رحم انجام دهند و شما با جدی گرفتن این نکات می‌توانید تا حد بالایی از ابتلا به سرطان دهانه رحم جلوگیری نمایید. وجود ویتامین آ در بدن برای جلوگیری از ابتلا به سرطان رحم لازم است. کمبود ویتامین‌های مختلف در بدن بانوان می‌تواند در ابتلا به این سرطان نقش مهمی بازی کند. بنابراین با توجه به نتایجی که آزمایش‌های مختلف نشان می‌دهد باید کمبود ویتامین‌های بدن را جبران کنید. یکی دیگر از عواملی که می‌تواند خطر ابتلا به سرطان دهانه رحم را دو برابر کند، سیگار کشیدن است. مطابق با تحقیقات مختلف، استعمال دخانیات قادر است DNA سلول‌های دهانه رحم را تخریب کند که به سرطان دهانه رحم منجر می‌گردد و به همین‌خاطر ترک سیگار یکی دیگر از اقدامات مهم برای جلوگیری از ابتلا به سرطان رحم می‌باشد. با این حال اقدامات مهم‌تری وجود دارد که در ادامه معرفی می‌کنیم.

انجام مرتب آزمایش پاپ اسمیر برای کاهش خطر سرطان دهانه رحم

برای تشخیص هر ناهنجاری و مورد غیر طبیعی در مراحل ابتدایی این بیماری از تست پاپ اسمیر استفاده می‌کنند. با استفاده از این آزمایش می‌توان تغییراتی که در دهانه رحم ایجاد شده است را شناسایی کرد. پس از شناسایی ناهنجاری‌ها و پیش از پیشرفت سرطان، می‌توان اقداماتی را برای درمان بکار برد. بطور معمول خوب است بانوان پس از ورود به سن 21 سالگی تست پاپ اسمیر را هر سه سال یک بار انجام دهند.
هنگامی که به سن سی سالگی رسیدید و نتیجه این آزمایش منفی بود به شما پیشنهاد می‌کنیم هر 5 سال یک بار این تست را انجام دهید. علاوه بر این اگر هنگام رابطه جنسی از واژن خونریزی دیدید، لازم است به متخصص زنان مراجعه نمایید.
اما به دلایل مختلفی خیلی از افراد انجام این تست را با جدیت پیگیری نمی‌کنند. به عنوان مثال تقریبا ۶۰تا۸۰ درصد مردم آمریکا که در مراحل پیشرفته این سرطان به پزشک مراجعه می‌کنند، در 5 سال اخیر آزمایش پاپ اسمیر انجام نداده‌اند ویا بطور کلی در طول زندگی خود تست پاپ اسمیر نداشته‌اند.
حال اگر پس از تست در ناحیه دهانه رحم عفونتی دیده شود، پزشک برای اطمینان از صحت آزمایش ممکن است دو مرتبه این تست را تکرار کند. چنانچه جواب این آزمایش چیزی جز عفونت به پزشک نشان دهد، متخصص آزمایش‌های دیگری برای مشخص نمودن مشکل اصلی تجویز می‌کند.

پیشگیری از سرطان دهانه رحم با واکسیناسیون

برای محافظت در برابر سرطان دهانه رحم ، واکسنی وجود دارد که پزشکان توصیه می‌کنند پیش از برقراری رابطه جنسی استفاده کنند. دو واکسن گارداسیل و سرواریکس توانایی جلوگیری از ابتلا به سرطان رحم در بانوان و سرطان مقعد در مردان را دارند. البته در رابطه با مقدار دوزی که هر بیمار لازم است مصرف کند، باید با پزشک متخصص مشورت کنید. برای این واکسن‌ها توصیه‌هایی در رابطه با سن و سال مناسب برای تزریق این واکسن وجود دارد. در موارد زیر این واکسن توصیه خواهد شد:
دخترهایی که در سنین 11-12 سالگی می‌باشند. اما اولین دوز از واکسن در سن 9 سالگی نیز می‌تواند استفاده شود.
بانوانی که بین سن سیزده تا بیست شش سالگی به سر می‌برند و تا حالا واکسن نزده‌اند ولی به سرطان دهانه رحم هم مبتلا نیستند.
پسرهایی که وارد سن یازده سالگی شده‌اند و مردان بین 13-21 سال که تابحال از واکسن استفاده نکرده‌اند می‌توانند واکسن بزنند.
چنانچه دارای صلاحیت‌های لازم هستید و فرزند شما نیز در سن مناسب قرار دارد؛ می‌توانید برای انجام واکسیناسیون به پزشک مراجعه کنید. اما به این موضوع توجه کنید که اگر در سنین پایین این کار را انجام نداده‌اید، تنها تا 26 سالگی برای انجام آن زمان دارید. پیشنهاد می‌کنیم قبل از ابتلا به ویروس اچ‌پی‌وی به فکر واکسیناسیون باشید و برای آن اقدام کنید. زیرا اگر به هر نوعی از این ویروس مبتلا شوید، واکسن موجود در بدن می‌تواند در برابر برخی ویروس‌ها از شما محافظت کند.
روابط جنسی حفاظت شده
طبق پژوهش‌ها، زنانی که دارای شرکای جنسی متعدد هستند، بیشتر از دیگران در معرض خطر ابتلا به ویروس اچ‌پی‌وی و سرطان دهانه رحم قرار دارند. همچنین در حالی که از نظر جنسی فعال هستید، هنگام رابطه جنسی استفاده از کاندوم را فراموش نکنید. بدون محافظت وارد رابطه جنسی شدن می‌تواند یکی از دلایل ابتلا به بیماری‌های مقاربتی بوده و احتمال ابتلا به ویروس اچ‌پی‌وی را بالا می‌برد. همچنین با گذشت زمان تغییراتی در دهانه رحم ایجاد کرده و منجر به تولید سلول‌های پیش سرطانی می‌گردد. در حالیکه با استفاده از کاندوم در حین رابطه جنسی می‌توانید از ابتلا به سرطان رحم و ایجاد عفونت در ناحیه تناسلی جلوگیری کنید. در نهایت باید بدانید که استفاده از کاندوم روش کاملی برای جلوگیری صددرصدی از این ویروس نیست. بدین جهت در کنار استفاده از کاندوم، واکسیناسیون را جدی بگیرید.
پیشگیری از سرطان دهانه رحم با دستگاه داخل رحمی
یکی از روش‌های کنترل و جلوگیری از بارداری استفاده از دستگاه داخل رحمی یا آی‌یودی (IUD) است که توسط دکتر متخصص زنان یا ماما در رحم زن قرار داده می‌شود. این دستگاه ممکن است دارای داروهای اسپرم کُش باشند. آنالیز سیستمیک شانزده مطالعه تحقیقاتی شامل 12482 زن نشان داد، زنانی که آی‌یودی داشتند 1/3 کمتر از سایر زنان به سرطان دهانه رحم مبتلا شدند. در حالت کلی دلیل این اتفاق مشخص کنید، اما متخصصین بر این باور هستند که این اتفاق به پاسخ سیستم ایمنی بدن به آی‌یودی ارتباط دارد.
انجام آزمایش اچ‌پی‌وی
براساس دستورالعمل‌های بهداشتی ارائه شده در سال 2020، یکی از اقدامات برای جلوگیری از سرطان رحم تست منظم اچ‌پی‌وی یا انجام ترکیب آزمایش پاپ اسمیر و تست اچ‌پی‌وی است. متخصصین توصیه می‌کنند انجام این تست از ۲۵سالگی آغاز و تا ۶۵ سالگی ادامه یابد. چنانچه نتایج غربالگری موارد غیرطبیعی را نشان دهد، ممکن است به یک بیماری زمینه‌ای مبتلا باشید و یا در معرض ابتلا به سرطان دهانه‌رحم قرار داشته باشید که در چنین شرایطی باید در فواصل زمانی کوتاه‌تر آزمایشات را تکرار نمایید.

آیا واکسن گارداسیل در کاهش خطر سرطان دهانه رحم موثر است؟

واکسن گارداسیل می‌تواند به مقدار چشمگیری میزان سرعت تغییرات و جهش‌های سلولی در بخش دهانه رحم را پایین بیاورد. همچنین احتمال اینکه تغییرات دهانه رحم در ابتدا به روند پیش سرطانی و سپس تبدیل شدن به سرطان را کاهش می‌دهد. تصور دانشمندان و پزشکان در رابطه با واکسیناسیون این است که در بلند مدت می‌تواند موجب کاهش نرخ سرطان شود. این نوع واکسن احتمال خطر مبتلا شدن به زگیل تناسلی را هم در مردان و هم بانوان به مقدار بسیاری کاهش می‌دهد. واکسن گارداسیل خطر ضایعه‌های پیش سرطانی در زنان که به درمان نیاز دارند را هم در دهانه رحم و هم ناحیه فرج و واژن پایین می‌آورد. با استفاده از آن هر دو جنس می‌توانند از جهش‌های پوست و غشای مخاطی در مقعد و در ناحیه دهان و گلو در امان باشند.

راه‌های شناسایی سریع سرطان به منظور پیشگیری از سرطان دهانه رحم

سرطان رحم به کمک روش‌های متعددی قابل تشخیص است و با تشخیص به موقع می‌توان برای محافظت در برابر سرطان دهانه رحم گام موثری برداشت. غربالگری منظم همراه با انجام تست پاپ اسمیر بهترین روش تشخیص به موقع سرطان دهانه رحم است. زیرا تشخیص و درمان به موقع نه تنها مانع مبتلا شدن فرد به سرطان دهانه رحم می‌شود، بلکه شانس موفقیت درمان را بالا می‌برد و مانع نفوذ سلول‌های سرطانی به سایر قسمت‌های بدن می‌شود.انجمن سرطان آمریکا برای غربالگری سرطان دهانه رحم توصیه می‌کند زنان رنج سنی ۲۱تا۲۹سال آزمایش پاپ اسمیر را در فواصل زمانی 3 ساله انجام دهند. چنانچه نتایج پاپ اسمیر غیر طبیعی بود، لازم است تست اچ‌پی‌وی انجام شود. به علاوه زنانی که سن آنها بیش از 65 سال است، چنانچه در 10 سال گذشته نتایج تست پاپ اسمیر و اچ‌پی‌وی آنها طبیعی بوده می‌توانند از انجام غربالگری سرطان رحم صرف‌نظر کنند.
معاینه منظم دهانه رحم توسط پزشک متخصص یکی دیگر از راه‌های موثر برای تشخیص و جلوگیری از ابتلا به سرطان رحم است. در این روش پزشک دهانه رحم را با دستگاه کولپوسکوپ بررسی می‌کند و قادر است بسیاری از ضایعات پیش سرطانی را شناسایی کند. در صورتی که بیمار مشکوک به سرطان دهانه رحم باشد، پزشک برای بررسی بیشتر و دقیق‌تر از قسمتی از بافت دهانه رحم نمونه‌برداری می‌کند. عموما نمونه‌گیری از گردن رحم می‌تواند یک روش قطعی برای تشخیص سرطان دهانه رحم باشد.

روش‌های خانگی برای محافظت در برابر سرطان دهانه رحم

از گذشته تا به امروز از گیاهان دارویی برای درمان بسیاری از بیماری‌ها و سرطان‌ها استفاده می‌کردند. امروزه نیز انواع مختلفی از داروهای گیاهی مانند خاکشیر ، نوشیدن دمنوش گزنه و دراز کشیدن در وان آب گرم حاوی گل ختمی، گل بنفشه، گل همیشه بهار و تخم کاسنی برای جلوگیری از ابتلا به سرطان رحم کاربرد دارند. اما فراموش نکنید که پیش از استفاده از هر داروی گیاهی باید با پزشک متخصص مشورت کنید و اطمینان حاصل کنید که داروهای گیاهی با داروهای شیمیایی که مصرف می‌کنید تداخل نداشته باشند.
با انجام برخی اقدامات ساده مانند تغذیه سالم و مصرف غذاهای مقوی و پر انرژی می‌توانید به خوبی جسم خود را تقویت کرده و از از ابتلا به سرطان دهانه رحم ممانعت کنید. زیرا در طول دوره تشخیص و مراحل پیش درمان ممکن است بیمار کم اشتها شده و میل به خوردن غذا نداشته باشد. بنابراین با مصرف کالری و پروتئین کافی بدن بیمار توان و انرژی بیشتری خواهد داشت. از دیگر روش‌ها برای پیشگیری از سرطان دهانه رحم می‌توان به انجام فعالیت بدنی سبک برای حفظ انرژی، استراحت کافی در شب، پرهیز از کشیدن سیگار و نوشیدن الکل اشاره کرد.

آشنایی با علائم سرطان برای کاهش خطر سرطان دهانه رحم

در مراحل ابتدایی ابتلا به سرطان دهانه رحم ممکن است هیچ علامت و نشانه‌ای نداشته باشید، در نتیجه بسیاری افراد در این مرحله متوجه بیماری خود نمی‌شوند. به همین دلیل پزشکان انجام منظم غربالگری و سونوگرافی معمولی و واژینال را برای جلوگیری از پیشرفت سرطان دهانه رحم توصیه می‌کنند. در مراحل پیشرفته‌تر این بیماری ممکن است با علائمی مثل ترشحات غیر طبیعی و بد بوی واژن، خونریزی غیرعادی واژن در تایم خارج از پریودی، احساس درد لگن، احساس درد در زمان رابطه جنسی مواجه شوید. توجه داشته باشید که وجود این علائم و نشانه‌ها لزوما گویای ابتلا به سرطان رحم نیستند و ممکن است نشانه‌ای از بیماری دیگری در بدن باشند. با این حال لازم است هر خانمی با این علائم آشنا باشد تا با مشاهده آنها سریعا به پزشک مراجعه کرده از بروز خطرات جبران ناپذیر جلوگیری کند.

سخن پایانی

جلوگیری از سرطان دهانه رحم مسئله مهمی در برنامه غربالگری سرطان رحم است. شاید تصور کنید این بیماری تنها برای عده‌ای خاص رخ می‌دهد، اما آمارها چیز دیگری می‌گویند؛ هر زنی در سنین باروری ممکن است در معرض این سرطان خاموش قرار گیرد. این حقیقت نگران‌کننده است.

با این حال، دانستن راهکارهایی برای شناسایی زودهنگام و اقدامات پیشگیرانه می‌تواند آینده‌ای سالم‌تر برای شما رقم بزند. واکسیناسیون HPV، انجام تست پاپ اسمیر، و مراجعه منظم به پزشک متخصص، تنها بخشی از این مسیر امن هستند.

در کلینیک ما، تیمی مجرب از متخصصان حوزه سلامت زنان، از جمله دکتر زنان متخصص سرطان رحم، آماده‌اند تا مشاوره‌ای تخصصی و مبتنی بر جدیدترین روش‌های علمی را در اختیار شما قرار دهند.
همین امروز، با یک وقت مشاوره ساده، می‌توانید گامی بزرگ برای سلامت آینده خود بردارید. سلامت شما در اولویت ماست.