بی‌توجهی به علائم هشدار دهنده سرطان دهانه رحم، عواقب جبران ناپذیری برای بیمار دارد و اگر فرایند درمان به موقع انجام نشود احتمال برداشتن کل بافت رحم از طریق جراحی وجود خواهد داشت.در بیماری سرطان دهانه رحم، سلول‌های این ناحیه دچار تغییراتی به نام دیسپلازی می‌شوند که با جهش در DNA و تکثیر غیرطبیعی در بافت دهانه رحم ظاهر می‌شوند. با گذشت زمان در صورت عدم تخریب سلول‌های تکثیر یافته غیرطبیعی، سلول‌ها سرطانی شده و با رشد به عمق دهانه رحم نواحی اطراف و سایر بافت‌های بدن گسترش پیدا کنند.برای تشخیص دقیق‌تر این علائم مراجعه به دکتر زنان متخصص سرطان رحم ضروریست و در این مقاله حاضر نیز به بررسی نشانه‌ها
و علائم رایج سرطان دهانه رحم، روش‌های تشخیص و درمان آن می‌پردازیم.
فهرست مطالب
سرطان دهانه رحم چیست؟
سرطان دهانه رحم یکی از رایج‌ترین انواع سرطان‌ها در زنان است که علائم و نشانه‌های آن در مراحل پایانی و پیشرفته بیماری مشخص می‌شود. از این رو آشنایی با هشدارهای اولیه سرطان دهانه رحم ضروری است تا بیمار در صورت مشاهده هر یک از این علائم برای تست غربالگری به پزشک مراجعه کرده و اقدامات درمانی آغاز شود.
سرطان دهانه رحم یکی از شایع‌ترین انواع سرطان‌ها در بانوان است که در اثر تکثیر و جهش غیرطبیعی سلول‌های بافت دهانه رحم رخ می‌دهد. کنسر دهانه رحم بر اثر تکثیر و یا جهش غیرطبیعی سلول‌های پوشاننده دهانه رحم رخ می‌دهد. دهانه رحم بخشی از بافت رحم است که بدنه یا قسمتی که جنین در آن رشد میکند را به واژن متصل میکند. دهانه رحم شامل دو قسمت مجزا است که با بافت سلولی مختلفی پوشیده شده است.
- اندوسرویکس متشکل از دهانه رحم است که سطح آن با سلول‌های غده‌ای پوشیده شده و به بخش داخلی بافت رحم وصل می‌شود.
- اگزوسرویکس که اکتوسرویکس نیز نامیده می‌شود قسمت بیرونی دهانه رحم است که با سلول‌های سنگ‌فرشی پوشیده شده و در طی معاینه اسپکولوم توسط پزشک متخصص مشاهده می‌شود. محلی که این دو نوع سلول در دهانه رحم با یکدیگر تلاقی می‌یابند ناحیه تبدیل نامیده می‌شود. با زایمان و بالا رفتن سن نیز محل دقیق منطقه تبدیل تغییر میکند اغلب کنسرهای دهانه رحم نیز در سلول‌های این ناحیه رخ می‌دهند.
تغییرات غیرعادی در سلول‌های دهانه رحم
سلول‌های ناحیه تبدیل در دهانه رحم به‌طور ناگهانی به سلول‌های سرطانی تبدیل نمی‌شوند. سلول‌های طبیعی دهانه رحم تغییرات غیرطبیعی را به تدریج ایجاد می‌کنند که در نهایت می‌تواند باعث بروز نشانه‌های سرطان دهانه رحم شود. پزشکان از اصطلاحات علمی مختلفی برای توصیف تغییرات و تکثیرات غیرطبیعی سلولی استفاده می‌کنند که شامل نئوپلازی داخل اپیتلیال گردن رحم (CIN)، ضایعه داخل اپیتلیال سنگ‌فرشی (SIL) و دیسپلازی است. این تغییرات غیرطبیعی به عنوان تغییرات پیش سرطانی نیز شناخته می‌شوند.
هنگامی که این تغییرات غیرطبیعی در دهانه رحم پیدا شد بر اساس اینکه چه مقدار از بافت دهانه رحم غیرطبیعی به نظر می‌رسد در مقیاس 1 تا 3 درجه بندی می‌شوند.
- در (CIN)یا دیسپلازی خفیف، بخش گسترده‌ای از بافت دهانه رحم غیرطبیعی نیست و اغلب این سلول‌ها به سلول‌های طبیعی تبدیل می‌شوند.
- در (CIN2)یا (CIN3)که به عنوان دیسپلازی متوسط تا شدید یا SIL درجه بالا شناخته می‌شود، رحم بیشتری از بافت رحم غیرطبیعی خواهد بود. با این تغییرات سلولی خطر بیشتری وجود دارد که سلول‌ها به سلول‌های سرطانی تبدیل شوند و یا به سایر بافت‌ها متاستاز دهند بنابراین باید حذف شوند.
اگرچه سرطان دهانه رحم از سلول‌هایی با تغییرات غیرطبیعی شروع می‌شود اما تنها برخی از زنان با این تغییرات غیرطبیعی سلولی، به سرطان دهانه رحم مبتلا می‌شوند. در بیشتر مبتلایان سلول‌های غیر طبیعی بدون دریافت هیچ درمانی تخریب شده و از بین می‌روند.
اما در برخی از زنان این سلول‌های غیرطبیعی می‌توانند به سرطان تهاجمی تبدیل شوند. درمان تغییرات غیرطبیعی در سلول‌های پوشاننده این ناحیه می‌تواند از انواع سرطان‌های دهانه رحم جلوگیری کند و به همین دلیل است که علائم سرطان دهانه رحم باید جدی گرفته شود.
هدف از غربالگری سرطان دهانه رحم، یافتن سلول‌های غیرطبیعی در دهانه رحم زمانی است که بیماری قابلیت درمانی دارد و نیاز به حذف بافت آسیب دیده با جراحی نیست غربالگری منظم و انجام آزمایشات تشخیصی می‌تواند از سرطان دهانه رحم جلوگیری کرده و زندگی بسیاری از زنان را نجات دهد.
رایج‌ترین آزمایش‌های غربالگری سرطان دهانه رحم، شامل تست HPV و تست پاپ اسمیر و سایر آزمایش‌ها می‌شوند که باید به طور منظم انجام شوند. تغییرات پیش سرطانی در این ناحیه را می‌توان با تست پاپ اسمیر تشخیص داد و سریعاً برای درمان اقدام کرد.
نشانه‌ها و علائم سرطان دهانه رحم
تغییرات و علائم و نشانه‌های سرطان رحم به تدریج ظاهر می‌شود و تنها راه برای اطلاع از ابتلا و یا عدم ابتلا به این کنسر، انجام دادن آزمایش‌های غربالگری دهانه رحم از طریق پاپ اسمیر و تست HPV و … میباشد که باید به طور دوره‌ای انجام شود. اگر تغییرات اولیه سلولی به سرطان دهانه رحم تبدیل شود شایع‌ترین علائمی که بروز می‌کنند شامل موارد زیر خواهند بود.
-
خونریزی غیر طبیعی واژن
شایع‌ترین علائم سرطان دهانه رحم خونریزی غیرطبیعی واژینال است که معمولاً پس از گسترش سرطان به بافت‌های مجاور رخ می‌دهد. اگرچه زنان اغلب فکر می‌کنند که این خونریزی طبیعی است اما در صورت مشاهده موارد زیر ضروری است که سریعاً به پزشک مراجعه کنند.
- خونریزی بین دوره‌های قاعدگی
- قاعدگی‌های سخت و طولانی
- خونریزی بعد از رابطه جنسی
- خونریزی بعد از دوران پساقاعدگی
- خونریزی بعد از معاینه لگن
- خونریزی که منجر به خستگی سرگیجه و کم خونی می‌شود
-
بوی بد واژن
در کنسر دهانه رحم ممکن است برخی از سلول‌های پوشاننده از بین بروند یا با تکثیر غیرطبیعی باعث عفونت و تومور شوند. این عفونت باعث ایجاد ترشحات بد بو از واژن می‌شود که به عنوان یکی دیگر از نشانه‌های اولیه سرطان رحم در نظر گرفته می‌شود.
-
درد در هنگام رابطه جنسی
زنان مبتلا به سرطان دهانه رحم پیشرفته ممکن است به دلیل رشد تومور در سراسر بافت‌ها و اندام‌های تناسلی درد شدیدی را در طول رابطه جنسی تجربه کنند.
-
درد کمر یا لگن
کمردرد یا درد لگن می‌تواند با مشکلاتی در اندام‌های تناسلی مانند دهانه رحم مرتبط باشد. یکی از نشانه‌های خطر سرطان سرویکس درد لگن به خصوص درد مداوم است. درد لگن معمولاً در مراحل پیشرفته سرطان دهانه رحم رخ می‌دهد که فرد در صورت تجربه این دردها و سایر نشانه‌های این بیماری سریعاً باید به یک پزشک متخصص مراجعه کند.
-
درد پا
سلول‌های سرطانی به تدریج که رشد می‌کنند به اعصاب دیواره لگن فشار وارد کرده و در نتیجه باعث درد پا و گاهی اوقات تورم شدید می‌شود. در حالی که تورم می‌تواند نشانه‌ای از سایر بیماری‌های نوروپاتی دیابتی و .. باشد اما اگر همراه با درد پا و لگن شدید باشد می‌تواند یکی از علائم سرطان دهانه رحم باشد.
-
نداشتن اشتها برای خوردن غذا یا کاهش بی‌دلیل وزن
مانند بسیاری از سرطان‌های دیگر، نشانه‌های اولیه سرطان دهانه رحم کاهش وزن غیرقابل توضیح یا کاهش اشتها است. گاهی اوقات صرف نظر از میزان مصرف غذا کاهش وزن همچنان یک مشکل برای زنان مبتلا به سرطان
دهانه رحم است.
مهمترین علل رایج در ابتلا به سرطان رحم
نشانه‌ها و علائم سرطان دهانه رحم زمانی بروز می‌یابد که سلول‌های سالم در بافت پوششی دهانه رحم دچار جهش یا تقسیم سلولی غیرطبیعی شوند. سلول‌هایی که به طور غیرطبیعی تکثیر می‌یابند در نهایت کنار یکدیگر تجمع یافته و تشکیل یک توده یا تومور را می‌دهند.
اینکه دقیقاً چه چیزی باعث ایجاد کنسر دهانه رحم می‌شود مشخص نیست اما می‌توان گفت اکثر سرطان‌های دهانه رحم از طریق انتقال یافتن ویروس پاپیلومای انسانی کهHPV نامیده می‌شود رخ می‌دهد. در واقع این ویروس را می‌توان اصلی‌ترین علت بروز نشانه‌های سرطان دهانه رحم درنظر گرفت.
عوامل دیگر مانند محیط یا سبک زندگی افراد نیز در بروز نشانه‌های این بیماری نقش دارند. یکی دیگر از عواملی که احتمال ابتلا به کنسر دهانه رحم را در زنان می‌تواند افزایش دهد سیگار کشیدن است. شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد زنانی که به مدت پنج سال یا بیشتر از قرص‌های ضد بارداری استفاده کرده‌اند در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به سرطان دهانه رحم قرار دارند. سیستم ایمنی ضعیف و ابتلا به عفونت‌های ویروسی نیز می‌تواند در بروز علائم این بیماری نقش داشته باشد.
عوارض عدم توجه به علائم هشدار دهنده سرطان رحم
برای شناسایی زود هنگام این کنسر در بدن فرد و از دست نرفتن زمان طلایی درمان، موفق توجه به علائم خطر سرطان رحم بسیار مهم است. در ادامه به برخی از عوارض عدم توجه به علائم این کنسر بر اساس نتایج جستجو اشاره شده است:
- عدم تشخیص زود هنگام سرطان رحم، می‌تواند موجب انتشار آن به سایر قسمت‌های بدن مانند مثانه، رکتوم یا غدد لنفاوی شود و درمان را دشوارتر سازد.
- این کنسر موجب تشدید خونریزی غیر طبیعی و مکرر واژینال شده و عدم درمان آن می‌تواند منجر به کم خونی شود.
- اگر علائم رسیدگی نشوند علائم ثانوهپیه‌ای چون درد لگن، نفخ، مشکلات گوارشی، کاهش وزن ناخواسته و ترشحات غیر طبیعی واژن ادامه خواهد شد.
- عدم تشخیص به موقع منجر به نیاز قطعی بیمار به درمان‌های تهاجمی‌تر مانند جراحی، پرتودرمانی و شیمی‌درمانی شده و عوارض جانبی و کاهش کیفیت زندگی را در پی دارد.
- عدم تشخیص دیر هنگام می‌تواند زندگی بیمار را تهدید کند و موجب متاستاز سرطان به سایر نواحی شود.
تشخیص نشانه‌های اولیه سرطان دهانه رحم
هنگامی که سلول‌های سالم در دهانه رحم دچار جهش شده و به طور گسترده‌ای تکثیر شوند موجب ایجاد تومور در دهانه رحم می‌شوند که در نهایت منجر به سرطان دهانه رحم می‌شود. در صورت عدم مراجعه به پزشک برای تشخیص و درمان سرطان دهانه رحم بیماری عود کرده و می‌تواند به سایر اندام‌ها مانند رحم و واژن و حتی سایر بافت‌های بدن نیز سرایت کند.
اگر نتایج آزمایش‌های HPV یا پاپ اسمیر و اسکن و تصویربرداری‌ها، علائم این بیماری را نشان دهد برای آزمایشات بیشتر و تشخیص قطعی این بیماری به پزشک متخصص ارجاع خواهید شد. آزمایش‌هایی که برای تشخیص و نشانه‌یابی سرطان دهانه رحم مورد استفاده قرار می‌گیرد شامل تست پاپ اسمیر، بیوپسی، آزمایش HPV و آزمایشات تصویربرداری مانند سی تی اسکن، MRI و همچنین کولپوسکوپی می‌شوند.
- کولپوسکوپی یکی از روش‌های تشخیص این بیماری است که سلول‌های غیرطبیعی و شکل آن‌ها را در دهانه رحم مشخص میکند در این آزمایش پزشک یک اسپکولوم را وارد رحم بیمار میکند تا سلول‌های دهانه رحم، توده و یا تومور را از طریق کولپوسکوپ مشاهده کند. این روش تشخیص معمولاً توسط یک متخصص زنان انجام می‌شود. اگر متخصص هر توده و یا بافت مشکوکی را در اطراف دهانه رحم مشاهده کند یک بیوپسی از سطح دهانه رحم برای آزمایشات بیشتر می‌گیرد.
- اگر هر یک از آزمایشات تغییرات سلولی مانند تکثیر بیش از حد و یا توده را نشان دهد یک قسمت از بافت آسیب دیده برای آزمایشات بیشتر با بیوپسی برداشته می‌شود. LLETZ یکی از معمول‌ترین روش‌های بیوپسی دهانه رحم برای معاینه و آزمایشات بیشتر است که با بی‌حسی موضعی انجام می‌گیرد. بیوپسی مخروطی نیز در صورت وجود توده‌های غیرطبیعی که در مراحل اولیه این کنسر است استفاده می‌شود.
- تست پاپ اسمیر: در طی تست پاپ اسمیر پزشک از یک سواب بلند برای خراش دادن چند سلول از داخل دهانه رحم استفاده میکند و سپس آن را به آزمایشگاه می‌فرستد تا وجود سلول‌های غیرطبیعی در دهانه رحم و اطراف آن بررسی شود.
- تست HPV: در این آزمایش پزشک یک نمونه از قسمت آلوده دهانه رحم را جدا کرده و آن را برای بررسی و آزمایش بیشتر و اعلام تشخیص قطعی به آزمایشگاه می‌فرستد. پزشکان می‌توانند این آزمایش را همزمان با تست پاپ اسمیر یا به تنهایی انجام دهند.
- آزمایشات تصویربرداری: در برخی موارد پزشک برای بررسی بهتر توده و یا علائم ابتدایی دیگر آن آزمایشاتی چون سونوگرافی، اشعه ایکس، سی تی اسکن، ام آر آی یا اسکن PET از جانب وی درخواست می‌شود.
روش‌های درمان کنسر دهانه رحم
نوع درمانی که برای سرطان دهانه رحم مورد استفاده قرار می‌گیرد به نتایج آزمایش بیمار مرحله سرطان، شدت آن، سن و وضعیت سلامت بیمار و اینکه آیا قصد دارد در آینده صاحب فرزند شود یا نه بستگی دارد. رایج‌ترین روشی که برای درمان این بیماری استفاده می‌شود شامل جراحی، شیمی درمانی، پرتودرمانی و یا ترکیبی از این سه روش درمانی است. رویکرد جراحی کنسر رحم، اغلب برای آن دسته از افرادی که با رشد تومور در دهانه رحم خود مواجه‌‌اند توصیه می‌شود. در واقع گسترش و مرحله‌ای که سرطان در آن قرار دارد نوع درمان و جراحی را تعیین میکند. سرطان‌های زودرس دهانه رحم با بیوپسی مخروطی درمان می‌شوند به ویژه برای زنان جوانی که مایل به بچه دار شدن هستند که در آن مخروطی از بافت اطراف سرطان برداشته می‌شود. سایر روش‌های مورد استفاده برای درمان این کنسر شامل موارد زیر است:
- هیسترکتومی : رایج‌ترین روش جراحی برای برداشتن توده‌های سرطانی بافت دهانه رحم، هیسترکتومی است. در این روش پزشک با بیهوش کردن بیمار بافت رحم و دهانه رحم را بر می‌دارد. اگر سرطان دهانه رحم در مراحل پیشرفته باشد برخی از بافت‌های اندام‌های دستگاه تناسلی یا غدد لنفاوی که در دیواره جانبی لگن قرار دارند نیز ممکن است در این جراحی برداشته شوند.
- تراشکتومی : تراشکتومی یک روش درمانی دیگر است یک بخش و یا کل بافت دهانه رحم یا بخشی از واژن طی عمل جراحی برداشته و حذف می‌شود. این روش جراحی ممکن است در زنان جوان مبتلا به سرطان در مراحل اولیه که مایل به بچه دار شدن هستند استفاده شود.
- در شیمی درمانی از داروهای بسیار قوی برای تخریب سلول‌های سرطانی و جلوگیری از رشد مجدد آن‌ها استفاده می‌شود. اگر سرطان پیشرفته باشد یا پس از درمان عود کرده باشد ممکن است شیمی درمانی انجام شود. تعداد جلسات شیمی درمانی نیز بستگی به نوع سرطان دهانه رحم و سایر روش‌های درمانی دارد.
- در رادیوتراپی یا همان پرتودرمانی از اشعه ایکس برای از بین بردن و تخریب سلول‌های سرطانی که بافت را آلوده کرده‌اند استفاده میکند. در این روش بافتی که با توده درگیر است یا مناطقی که ممکن است سلول‌های سرطانی آلوده شده باشند را هدف قرار می‌دهند. اگر سرطان به بافت‌ها یا غدد لنفاوی اطراف دهانه رحم گسترش یافته باشد معمولاً پرتودرمانی همراه با شیمی درمانی تجویز خواهد شد.
احتمال ابتلا به کنسر دهانه رحم در دوران بارداری
در دوره بارداری سرطان دهانه رحم به ندرت دیده می‌شود اما با این حال ممکن است نشانه‌های آن در برخی از زنان باردار دیده شود. بیشتر کنسرهایی که در دوران بارداری توسط پزشکان تشخیص داده می‌شوند در مراحل اولیه خود قرار دارند. درمان این بیماری ممکن است در این مرحله بسیار سخت و پیچیده باشد پزشک متخصص در این مرحله می‌تواند به بیمار در تصمیم‌‌گیری در مورد درمان بر اساس مرحله سرطان و فاصله زمانی زایمان در دوران بارداری کمک کند. اگر به هنگام تشخیص این بیماری سرطان در مراحل اولیه باشد ممکن است فرایند درمان تا پس از زایمان به تعویق بیفتد.
اما در صورتی که سرطان در مراحل پیشرفته باشد بیمار نیاز به هیسترکتومی یا پرتودرمانی دارد که در این صورت باید تصمیم بگیرید که فرایند بارداری را تا زایمان ادامه دهد یا خیر. در این شرایط پزشکان سعی خواهند کرد نوزاد را به محض اینکه بتواند در خارج از رحم زنده بماند به دنیا بیاورند و پس از تولد نوزاد، فرایند درمان را شروع کنند.
سخن پایانی
بیشتر افرادی که به سرطان دهانه رحم مبتلا هستند در مراحل ابتدایی معمولاً هیچ علامتی ندارند. اغلب علائم سرطان دهانه رحم تا زمانی که سلول‌های سرطانی بزرگتر نشده و بافت مجاور را درگیر نکنند مشاهده نمی‌شوند. اگر این بیماری به موقع و در مراحل ابتدایی تشخیص داده شود می‌توان پروسه درمان را با موفقیت طی کرد و از جراحی و برداشتن کل بافت رحم جلوگیری کرد. بنابراین بهتر است به هنگام مشاهده هرگونه علائمی برای تشخیص قطعی و انجام تست‌های لازم در اولین فرصت به پزشک متخصص کلینیک دکتر بیوت مراجعه کنید. علاوه بر انجام آزمایش‌هایی مانند تست پاپ اسمیر و HPV به طور منظم، برای اطمینان از عدم مبتلا بودن به کنسر دهانه رحم، تمامی زنان باید علائم هشدار دهنده سرطان دهانه رحم را بشناسند تا بتوانند در زمان مناسب به پزشک متخصص مراجعه کنند. عدم توجه به نشانه‌های این بیماری و اقدام نکردن برای تشخیص و درمان، می‌تواند موجب پیشرفت بیماری و گسترش سلول‌های سرطانی در سایر اندام‌های بدن شود که در این صورت تهدیدی جدی برای سلامتی شما خواهد بود.
