تست سرطان دهانه رحم چیست و چگونه انجام می‌شود؟

قدم اصلی برای درمان هر بیماری از جمله سرطان رحم، تشخیص به‌موقع توسط آزمایش‌های معتبر است. تست سرطان دهانه رحم یا تست پاپ‌اسمیر یکی از راهکارهای شناسایی سرطان دهانه رحم در زنان است که با هدف بررسی وجود یا عدم وجود سلول‌های سرطان و پیش‌سرطان انجام می‌شود. با انجام این آزمایش چنانچه سلول‌های پیش‌سرطان تشخیص داده شوند، بیمار می‌تواند پیش از ابتلا به سرطان دهانه رحم برای درمان اقدام کند؛ علاوه بر این به کمک این تست می‌توان از وجود یا عدم وجود انواع خاصی از عفونت‌های ویروسی مانند زگیل تناسلی نیز مطلع شد. دکتر زنان متخصص سرطان رحم با بررسی دقیق جواب تست سرطان رحم، سرطان را تشخیص می‌دهد و با شروع بهترین روش درمان از گسترش آن جلوگیری می‌کند.

معرفی تست سرطان دهانه رحم

سرطان دهانه رحم (cervical cancer) یا سر‌طان گردن رحم، نوعی سرطان است که از گردن رحم آغاز می‌شود. این بیماری به علت رشد غیر عادی سلول‌ها ایجاد می‌شود و در صورت تشخیص دیرهنگام قادر است به سایر اعضای بدن گسترش یابد.

در ابتدای شروع این بیماری، فرد هیچ علامت یا نشانه‌‌ای مشاهده نمی‌‌کند، اما با گسترش بیماری با علائمی مانند احساس درد در لگن، درد داشتن در زمان برقراری رابطه جنسی و خونریزی واژنی مواجه می‌شود. تست سرطان دهانه رحم که با عناوین تست پاپ‌اسمیر (Pap Smear) یا تست پاپ (Pap Test) نیز شناخته می‌شود، یک آزمایش غربالگری برای تشخیص این سرطان است.

در این آزمایش سلول‌های دهانه باریک و پایین رحم که در بالای واژن قرار دارند برداشته می‌شوند. تست پاپ اسمیر از سال 1950 معرفی شد و از آن زمان تا به امروز میزان ابتلا به این سرطان به طور چشمگیری در میان زنان کاهش یافته است. به کمک این تست، عادی یا غیر عادی بودن سلول‌ها بررسی و در صورت تشخیص از روند پیشرفت سرطان جلوگیری می‌شود.

روش‌های انجام تست سرطان گردن رحم

برای انجام تست سرطان رحم باید به متخصص زنان و زایمان مراجعه کرد در واقع پزشک از سلول‌های این ناحیه نمونه‌ای برمی‌دارد و برای بررسی میکروسکوپی به آزمایشگاه ارسال می‌کند تا متخصص پاتولوژی نمونه را بررسی کند و جواب آزمایش را به پزشک ارائه دهد.

این تست به صورت سرپایی و بدون نیاز به بیهوشی در مطب دکتر قابل انجام است و حین انجام آزمایش ممکن است اندکی احساس درد داشته باشید، اما از آنجایی که این تست به سرعت انجام می‌شود جای نگرانی نیست و درد سریعاً برطرف می‌شود. توجه داشته باشید که انجام این تست به روش‌های مختلفی انجام می‌شود که رایج‌ترین آنها به دو دسته زیر تقسیم می‌شوند:

• روش مستقیم

روش مستقیم یکی از اولیه‌ترین و قدیمی‌ترین روش‌های انجام این تست است. در این روش باید به کمر بخوابید و پاها را باز کنید و کف پاها را روی رکابی مخصوص قرار دهید. در این مرحله پزشک اسپکولوم و یا آینه‌ای طبی درون واژن بیمار قرار می‌دهد تا واژن بیمار باز بماند و دسترسی به گردن رحم ساده‌تر شود. سپس پزشک با استفاده از برس مخصوص یا اسپاچولا از سلول‌ها نمونه برمی‌دارد و روی لام قرار می‌دهد.

پزشک برای نمونه‌برداری ممکن است از کاردک مخصوص پلاستیکی یا چوبی استفاده کند و برخی دیگر این کار را به کمک کاردک و قلم‌مو (ابزاری ترکیبی از قلم‌مو و کاردک) انجام می‌دهند. این روش کم‌هزینه است؛ اما در مقایسه با روش‌های جدیدتر خطای بیشتری دارد. یکی از مهم‌ترین معایب روش مستقیم تأخیر در انتقال نمونه و کاهش زیاد تعداد سلول‌های مورد بررسی است.

از سوی دیگر مواد اضافی مانند مخاط و خون همراه سلول‌ها به روی لام انتقال می‌یابند و دقت دید نمونه زیر میکروسکوپ را کاهش می‌دهند. در این حالت ممکن است سلول‌های غیر عادی که در رحم در حال رشد هستند از دید پاتولوژیست مخفی بمانند.

• روش غیر مستقیم

در روش غیر مستقیم لازم است تا بیمار به پشت دراز بکشد و کف پاهای خود را روی رکابی مخصوص قرار دهد. پزشک به کمک کاردک یا قلم مخصوص مقدار مناسبی نمونه از دهانه رحم جمع‌آوری می‌کند. در این مرحله نمونه مستقیماً به لام منتقل نمی‌شود، بلکه ابتدا نمونه درون محلول خاصی قرار داده می‌شود تا مخاط و خون اضافی از نمونه جدا شود و نمونه به صورت یک لایه یکنواخت به روی لام انتقال می‌یابد.

تست غیر مستقیم به روش پاپ تین پرپ شهرت دارد و در مقایسه با روش مستقیم از دقت بالاتری برخوردار است، البته هزینه بیشتری هم دارد. با این حال انجام این آزمایش چه به روش مستقیم و چه به روش غیر مستقیم مفید است و به میزان زیادی از بروز یا پیشرفت سرطان جلوگیری می‌کند.

توجه داشته باشید که برخی بانوان هنگام انجام این تست چه در روش مستقیم چه به روش غیر مستقیم ممکن است اندکی خونریزی واژن داشته باشند که جای نگرانی نیست، اما اگر خونریزی یک روز پس از انجام آزمایش ادامه داشت بهتر است پزشک‌تان را در جریان قرار دهید.

چه کسانی باید پاپ‌اسمیر انجام دهند؟

تشخیص به‌موقع و شروع سریع درمان در اغلب مواقع می‌تواند مانع پیشرفت سرطان شود؛ از این‌رو انجام این تست یکی از مهم‌ترین اقداماتی است که زنان در گروه‌های سنی مختلف می‌توانند انجام دهند.

ضروری است خانم‌ها در سنین بین بیست و یک سالگی تا شصت و پنج سالگی آزمایش سرطان دهانه رحم انجام دهند. توصیه می‌شود تست پاپ‌اسمیر پس از بیست و یک سالگی به مدت سه سال متوالی انجام شود و در صورت عدم وجود موارد خطرناک این تست هر سه سال یک بار انجام شود. چنانچه در تست نتایج اچ‌پی‌وی مثبت بود بهتر است فرد هر شش ماه یا سالی یک بار این آزمایش را تکرار کند.

همچنین بهتر است زنان بالای 21 سالی که از لحاظ جنسی فعال نیستند هم مانند سایر زنان در رده سنی خود هر سه سال یک بار برای انجام آزمایش پاپ‌اسمیر برنامه‌ریزی کنند. زنانی که وارد سن یائسگی شده‌اند یا جوان‌تر از 65 سال هستند هم لازم است به طور منظم این آزمایش را انجام دهند.

چه کسانی نباید پاپ‌اسمیر انجام دهند؟

در مرحله خاصی ممکن است پزشک تشخیص دهد که دیگر انجام تست پاپ‌اسمیر نیاز نیست. یکی از این شرایط زمانی است که طی انجام عمل جراحی هیسترکتومی رحم و دهانه رحم برداشته می‌شوند. در این شرایط ممکن است تشخیص دهد که نیاز نیست تست پاپ‌اسمیر انجام شود. چنانچه جراحی هیسترکتومی برای شرایطی به جز سرطان مثل فیبروم انجام شده باشد، ممکن است متخصص انجام پاپ‌اسمیر را متوقف کند.

چنانچه عمل هیسترکتومی با هدف جلوگیری از پیشرفت سرطان انجام شده باشد، ممکن است پزشک ادامه انجام این تست در فواصل زمانی مشخص را برای بیمار تجویز کند. افزایش سن از دیگر دلایل توقف آزمایش پاپ‌اسمیر است. پزشکان بر این باورند، افرادی که آزمایش آنها تا سن 65 سالگی منفی بوده می‌توانند با ورود به سن 65 سالگی و پس از آن، انجام این تست را متوقف کنند.

بررسی جواب پاپ‌اسمیر

نتایج حاصل از تست پاپ‌اسمیر عموماً بسیار دقیق هستند و به میزان زیادی از ابتلا به سرطان دهانه رحم پیشگیری می‌کنند. انجام این آزمایش خطری ندارد و در مدت کوتاهی انجام می‌شود. در حالت کلی دو نتیجه «عادی یا نرمال» و «غیر عادی یا غیر طبیعی» به همراه دارد.

در صورتی که جواب نرمال باشد، به این معنی خواهد بود که در گردن رحم هیچ سلول غیر عادی رشد نمی‌کند و تا سال آینده نیاز به تکرار و انجام تست مجدد نخواهید داشت. حالت دوم زمانی است که نتیجه جواب تست دهانه رحم مثبت باشد.

غیر طبیعی بودن تست پاپ‌اسمیر الزاماً به معنای وجود قطعی سرطان نیست، بلکه بیان‌کننده این مطلب است که در گردن رحم سلول‌ها به طور غیر طبیعی در حال رشد هستند و شما در مرحله اولیه ابتلا به سرطان قرار دارید.

فراموش نکنید که در مواردی مانند تعداد اندک سلول‌های غیر طبیعی، نمونه‌برداری با تعداد سلول کم، وجود خونی که سلول‌های غیر سرطانی را پوشش داده یا التهاب احتمالی که منجر به مخفی شدن سلول‌ها می‌شود، می‌تواند روی درستی جواب تست مؤثر باشد. تست پاپ‌اسمیر با دقت بالایی انجام می‌شود و با انجام این تست و بررسی نتایج آن می‌توان تا 80 درصد احتمال ابتلا به سرطان دهانه رحم را پایین آورد.

برخی افراد ممکن است به دلیل احساس درد و ناخوشایند بودن، از انجام این تست خودداری کنند، اما فراموش نکنید که انجام منظم این تست نقش مهمی در سلامت شما دارد.

آیا پاپ‌اسمیر برای تشخیص ویروس اچ‌پی‌وی هم کاربرد دارد؟

از رایج‌ترین ویروس‌های مرتبط با دستگاه تولید مثل زنان می‌توان به اچ‌پی‌وی (یا ویروس پاپیلومای انسانی) اشاره کرد که عموماً از طریق رابطه جنسی منتقل می‌شود و عامل ایجاد طیف وسیعی از سرطان‌ها در زنان و مردان است. اچ‌پی‌وی عفونت واژن ، پوست و مخاط را به همراه دارد و تقریباً همه افراد جهان در طول عمر خود یک بار به این ویروس آلوده می‌شوند.

این ویروس انواع گوناگونی دارد که نوع خفیف آن عوارضی ایجاد نکرده و خود به خود برطرف می‌شود. نوع پر خطر این ویروس علائم گوناگونی دارد که در صورت پیشرفت و عدم درمان می‌تواند به سرطان منجر شود. از آنجایی که هدف اصلی انجام آزمایش پاپ‌اسمیر بررسی و شناسایی نحوه رشد سلول‌های گردن رحم است. رشد غیر عادی سلول‌ها می‌تواند دلایل متعددی داشته باشد که یکی از آنها اچ‌پی‌وی است. با انجام آزمایش پاپ‌اسمیر و نمونه‌برداری از این ناحیه پزشک می‌تواند اچ‌پی‌وی را با دقت خوبی تشخیص دهد.

چه نکاتی پیش از انجام پاپ‌اسمیر باید رعایت شود؟

از آنجایی که دقت بالا در انجام هر آزمایشی اولویت دارد و به تشخیص بهتر پزشک در نتیجه نهایی کمک می‌کند لازم است پیش از انجام تست پاپ‌اسمیر نکاتی را رعایت کنید. بهتر است به مدت دو روز پیش از انجام این تست سرطان از داشتن رابطه جنسی خودداری کنید. شاید برای هر خانمی دشوار باشد؛ اما باید دو روز پیش از انجام تست حمام نروید.

از آنجایی که استفاده از تامپون، کرم، ژل و سایر داروهای واژنی سلول‌های غیر عادی دهانه رحم را دور می‌کنند، توصیه می‌شود 2 روز قبل از انجام آزمایش از مصرف آنها صرف‌نظر کنید. دوران بارداری ممکن است نتیجه جواب آزمایش را دگرگون کند و پاسخ صحیحی ارائه نشود، بنابراین در حد امکان در دوران بارداری از انجام پاپ‌اسمیر خودداری کنید و انجام آن را به 12 ماه پس از بارداری بسپارید.

اما هرگز به دلیل هزینه بالا، تست پاپ‌اسمیر را به تأخیر نیندازید. خبر خوب اینکه در اغلب موارد این آزمایش تحت پوشش بیمه انجام می‌شود که می‌تواند به میزان قابل توجهی قسمتی از هزینه‌های شما را پوشش دهد.

کدام علائم هشداری برای انجام تست سرطان گردن رحم هستند؟

تست پاپ‌اسمیر یک روش مطمئن برای بررسی دقیق رحم و گردن رحم است. با این حال ممکن است حین آزمایش خطاهایی رخ دهد و بیمار نتایج کاذب دریافت کند.

پس اگر تا به حال آزمایش پاپ‌اسمیر انجام نداده‌اید یا با وجود انجام تست همچنان علائم ناخوشایندی مانند احساس درد و خونریزی ناگهانی حین رابطه جنسی و بدون سابقه قبلی، مشاهده لکه خون در خارج دوره قاعدگی، دیدن ترشحات غیر عادی و بدبو در چند روز مداوم و داشتن احساس درد پیوسته در ناحیه انتهای واژن بدون وجود هیچ دلیل خاص دارید، باید بدانید که این نشانه‌ها به معنی زنگ خطر برای انجام سریع آزمایش پاپ‌اسمیر هستند.

به علاوه اگر در چکاپ‌های دوره‌ای نتیجه آزمایش پاپ‌اسمیر شما مثبت و غیر عادی بود یا به ویروس اچ‌‌آی‌وی مبتلا شدید یا علائم زگیل تناسلی مشاهده کردید، لازم است سریعاً برای تکرار تست پاپ‌اسمیر اقدام کنید.

آیا پاپ‌اسمیر در دوران قاعدگی نتایج نادرستی به همراه دارد؟

با توجه به میزان خونریزی در دوران قاعدگی، انجام تست پاپ‌اسمیر در این دوره ممکن است چالش‌برانگیز باشد. با این حال قاعدگی به تنهایی روش انجام تست را تغییر نمی‌دهد، اما اغلب پزشکان ترجیح می‌دهند این آزمایش چند روز پس از پریودی انجام شود تا از بروز هرگونه خطا و اشتباه که به نتایج کاذب منجر می‌شود، جلوگیری صورت گیرد؛ زیرا در دوران قاعدگی به دلیل وجود جریان سنگین خون در دهانه رحم، خون موجود در نمونه پاپ‌اسمیر سلول‌های غیر نرمال گردن رحم را مخفی می‌کنند و نتیجه منفی به همراه دارند؛ به همین دلیل انجام این آزمایش در دوره قاعدگی توصیه نمی‌شود. پس انجام این تست را به بعد از دوران قاعدگی منتقل کنید.

با این حال اگر نمی‌توانید انجام تست را برای تایم دیگری در آینده نزدیک تنظیم کنید یا تشخیص پزشک این است که تست باید در اولین فرصت انجام شود با مشورت و صلاحدید پزشک در دوران پریودی این تست را انجام دهید؛ اگر تست سرطان رحم در دوران پریودی جواب دقیقی داشت، پزشک تکرار تست در دوره کوتاه‌تر را تجویز می‌کند.

پزشکان بعد از مشاهده جواب پاپ‌اسمیر چه اقداماتی انجام می‌دهند؟

جواب آزمایش پس از هفت الی ده روز آماده می‌شود. در صورتی که نتایج نشان‌دهنده وجود بافت غیر طبیعی باشند، پزشک بهترین روش درمانی را ارائه می‌دهد؛ اما باید بدانید که دلایل زیادی عامل نتیجه غیر طبیعی آزمایش هستند و معمولاً نشانه وجود قطعی سرطان نیستند.

اگر آزمایش بیمار، وجود سلول‌های غیر عادی را نشان دهد امکان دارد سرطانی باشند، پزشک آزمایش‌های دیگری را برای بررسی دقیق‌تر پیشنهاد می‌کند. در اغلب مواقع با درمان اصولی و زودهنگام می‌توان از ایجاد و پیشرفت سرطان دهانه رحم پیشگیری کرد؛ بنابراین پیگیری فوری، انجام آزمایشگاه تکمیلی و شروع روش‌های درمانی ضروری است.

برای نمونه در صورت غیر طبیعی بودن نتایج آزمایش‌های غربالگری احتمالاً پزشک روش کولپوسکوپی را برای بیمار استفاده می‌کند. در این روش بافت‌های دهانه رحم، واژن و فرج به کمک کولپوسکوپ (نوعی ابزار بزرگ‌نمایی خاص) مورد بررسی قرار می‌گیرند. همچنین ممکن است پزشک از هر ناحیه مشکوک نمونه بگیرد و آن را برای آنالیز و تشخیص دقیق به آزمایشگاه ارسال کند.

چنانچه نتیجه آزمایش پاپ‌اسمیر منفی باشد و هیچ نمونه غیر عادی مشاهده نشود، احتمال مبتلا شدن فرد به سرطان دهانه رحم در سال‌های آینده هم بسیار پایین است. در این حالت ممکن است پزشک به بیمار توصیه کند در سه سال آینده این تست را تکرار کند. اما نباید مراجعه منظم به پزشک را فراموش کنید.

سخن پایانی‌

تست سرطان دهانه رحم یک آزمایش ساده برای تشخیص سرطان و ویروس اچ‌پی‌وی است. از آنجایی که سرطان دهانه رحم در میان زنان رایج است با غربالگری به‌موقع و منظم می‌توانید در مراحل اولیه وجود سلول‌های سرطانی را تشخیص دهید و با شروع درمان از پیشرفت و بدخیم شدن سلول‌های سرطانی جلوگیری کنید. لازم است زنان از سن بیست و یک سالگی انجام این تست را به طور منظم انجام دهند و از سلامت رحم خود مطمئن شوند. توصیه می‌کنیم برای حفظ سلامت خود و نزدیکان‌تان چکاپ‌های منظم رحم را فراموش نکنید. به منظور تست غربالگری با روش‌های جدید و دقت بالا کافی است به مرکز درمانی با دستگاه‌های پیشرفته مراجعه کنید و زیر نظر پزشک متخصص آزمایش انجام دهید.